Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2013

Κοινωνία και προσωπικότητα











Του  Άλμπερτ  Αϊνστάιν

Όταν ερευνούμε τη ζωή και τις προσπάθειες μας, σύντομα παρατηρούμε ότι σχεδόν το σύνολο των ενεργειών μας και των επιθυμιών μας είναι δεμένο με την ύπαρξη των άλλων ανθρώπων. Βλέπουμε ότι η φύση μας συνολικά μοιάζει με αυτή των κοινωνικών ζώων. Τρώμε την τροφή που άλλοι έχουν καλλιεργήσει, φοράμε ρούχα που άλλοι έχουν φτιάξει, ζούμε σε σπίτια που άλλοι έχουν χτίσει. Το μεγαλύτερο μέρος της γνώσης μας και της πίστης μας μας έχει μεταδοθεί από άλλους ανθρώπους, μέσω μιας γλώσσας που άλλοι έχουν δημιουργήσει. Χωρίς τη γλώσσα οι πνευματικές μας ικανότητες θα ήταν πράγματι φτωχές και θα συγκρίνονταν με αυτές των ανώτερων ζώων. Πρέπει, συνεπώς, να παραδεχτούμε πως χρωστούμε το βασικό μας πλεονέκτημα έναντι των ζώων στο γεγονός ότι ζούμε μέσα στην ανθρώπινη κοινωνία. Αν το άτομο έμενε μόνο του από τη γέννησή του, θα παρέμενε πρωτόγονο και ζωώδες στις σκέψεις και τα αισθήματά του, σε βαθμό που είναι δύσκολο να αντιληφθούμε. Το άτομο είναι αυτό που είναι και έχει τη σημασία που έχει, όχι τόσο λόγω της ατομικότητάς του, αλλά περισσότερο σαν μέλος μιας μεγάλης ανθρώπινης κοινωνίας που κατευθύνει την υλική και πνευματική του υπόσταση, από την γέννηση ως τον   θάνατο.

  Η αξία ενός ανθρώπου στην κοινότητα εξαρτάται πρωταρχικά από το βαθμό που οι αισθήσεις του, οι σκέψεις και οι πράξεις του κατευθύνονται προς την προώθηση του καλού των συνανθρώπων του. Τον αποκαλούμε καλό ή κακό σύμφωνα με το πώς στέκεται σε αυτά τα θέματα. Από πρώτη άποψη φαίνεται πως η εκτίμηση μας για έναν άνθρωπο εξαρτάται αποκλειστικά από την κοινωνική του ποιότητα.

 Και πάλι, μια τέτοια στάση θα ήταν λανθασμένη. Είναι σαφές ότι όλες τις υλικές, πνευματικές και ηθικές αξίες που παίρνουμε από την κοινωνία τις βρίσκουμε γυρνώντας αμέτρητες γενεές πίσω, σε συγκεκριμένους δημιουργικούς ανθρώπους. Η χρήση της φωτιάς, η καλλιέργεια των βρώσιμων φυτών, η ατμομηχανή - καθένα από αυτά έχει ανακαλυφθεί από έναν άνθρωπο.  Μόνο το άτομο μπορεί να σκεφτεί και συνεπώς να δημιουργήσει νέες αξίες για την κοινωνία - και όχι μόνον αυτό, αλλά ακόμα να θέσει νέα ηθικά δεδομένα σύμφωνα με τα οποία η ζωή της κοινωνίας διαμορφώνεται. Χωρίς δημιουργικές, ανεξάρτητα σκεπτόμενες και κριτικές προσωπικότητες, η εξέλιξη της κοινωνίας θα ήταν το ίδιο αδιανόητη, όσο θα ήταν και της ανεξάρτητης προσωπικότητας χωρίς το θρεπτικό έδαφος της κοινότητας.

Συνεπώς, η υγεία μιας κοινωνίας εξαρτάται, κατά πολύ, τόσο από την ανεξαρτησία των ατόμων που την απαρτίζουν, όσο και από τη στενή πολιτική τους συνοχή. Έχει πολύ δίκαια λεχτεί ότι ο ελληνο - ευρωπαϊκό -αμερικανικός πολιτισμός σαν σύνολο, και ειδικά η λαμπρή του άνθηση της ιταλικής Αναγέννησης, που έθεσε τέλος στο τέλμα της μεσαιωνικής Ευρώπης, βασίζεται στην απελευθέρωση και τη σχετική απομόνωση του ατόμου.

Ας αναλογιστούμε τώρα την εποχή που ζούμε. Πώς τα πηγαίνει η κοινωνία και πώς το άτομο; Ο πληθυσμός των πολιτισμένων κρατών είναι υπερβολικά πυκνός σε σύγκριση με προγενέστερες εποχές. Η Ευρώπη σήμερα αριθμεί περίπου τον τριπλάσιο πληθυσμό από εκείνον που είχε εκατό χρόνια πριν. Αλλά ο αριθμός των πραγματικά μεγάλων ανθρώπων έχει μειωθεί πέρα από κάθε αναλογία. Μόνο λίγα άτομα είναι γνωστά στις μάζες μέσα από τα δημιουργικά τους επιτεύγματα. Η οργάνωση έχει σε κάποιο βαθμό πάρει τη θέση του μεγάλου ανθρώπου, ειδικά στην τεχνική, αλλά φανερά πλέον και στην επιστημονική σφαίρα.

Η έλλειψη των εξαιρετικών προσωπικοτήτων είναι ιδιαίτερα έντονη στο χώρο της τέχνης. Η ζωγραφική και η μουσική έχουν οριστικά εκφυλιστεί και σε μεγάλο βαθμό έχουν χάσει τη λαϊκή απήχησή τους. Στην πολιτική όχι μόνο λείπουν οι ηγέτες, αλλά η ανεξαρτησία του πνεύματος και η έννοια του δικαίου του πολίτη έχουν σε ένα μεγάλο ποσοστό παρακμάσει. Το δημοκρατικό, κοινοβουλευτικό σύνταγμα, που βασίζεται σε μια τέτοια ανεξαρτησία, έχει κλυδωνιστεί σοβαρά σε πολλά μέρη, δικτατορίες έχουν ξεπηδήσει και γίνονται ανεκτές, επειδή η αντίληψη της κοινωνίας για την αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα του ατόμου δεν είναι πλέον αρκετά ισχυρή. Μέσα σε δυο βδομάδες, οι αγέλες των μαζών μπορούν να ωθηθούν από τις εφημερίδες σε μια κατάσταση τέτοιας οργής, ώστε να προετοιμάζονται να φορέσουν τις στολές τους, για να σκοτώσουν ή να σκοτωθούν, προς χάρη των ανάξιων σκοπών μερικών ενδιαφερόμενων κομμάτων. Δεν είναι  περίεργο που υπάρχουν τόσοι προφήτες που προφητεύουν την πρώιμη εξάλειψη του πολιτισμού μας. Δεν είμαι κάποιος από αυτούς τους απαισιόδοξους. Πιστεύω πως έρχονται καλύτερες μέρες. Επιτρέψτε μου να διατυπώσω συνοπτικά τους λόγους για την πίστη μου αυτή.

Κατά τη γνώμη μου, τα παρόντα συμπτώματα παρακμής ερμηνεύονται από το γεγονός πως η ανάπτυξη της βιομηχανίας και της μηχανολογίας έχει κάνει τον αγώνα για την ύπαρξη πολύ πιο απαιτητικό, κυρίως λόγω των προβλημάτων στην ελεύθερη ανάπτυξη του ατόμου. Αλλά η ανάπτυξη των μηχανών σημαίνει ότι όλο και λιγότερη εργασία απαιτείται από το άτομο για την ικανοποίηση των αναγκών της κοινότητας. Ένας σχεδιασμένος καταμερισμός της εργασίας που θα οδηγήσει σε μια οικονομική ασφάλεια του ατόμου γίνεται όλο και περισσότερο μια κραυγαλέα αναγκαιότητα. Η ασφάλεια, ο ελεύθερος χρόνος και η ενέργεια που θα έχει το άτομο στη διάθεσή του, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ώστε να προωθήσουν την ανάπτυξή του. Με αυτό τον τρόπο η κοινότητα μπορεί να ξανακερδίσει την υγεία της και ελπίζουμε πως οι ιστορικοί του μέλλοντος θα ερμηνεύσουν τα νοσηρά συμπτώματα της σημερινής κοινωνίας ως παιδικές ασθένειες μιας φιλόδοξης ανθρωπότητας, που οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην υπερβολική ταχύτητα εξέλιξης του πολιτισμού.

Άλμπερτ   Αϊνστάιν 
Πώς   βλέπω  τον  κόσμο

Εκδόσεις  Νέα  Σύνορα  - Α.Α  Λιβάνη

Δεν υπάρχουν σχόλια: