Προμηθέας

Το  κείμενο προτάθηκε  από  το  φιλόλογο  Τάσο  Αρχολέκα 

Του  Α.  Παπαρίζου         

  Ο νεότερος δυτικός άνθρωπος, με άλλα λόγια, όπως όλα δείχνουν, αναδύθηκε και έζησε τον εαυτό του ως Προμηθέας. Με βάση την ανθρώπινη γνώση και επιστήμη, δηλαδή το εργαλείο, εγέρθηκε έναντι του μεσαιωνικού χριστιανικού θεού και της μεσαιωνικής τάξης πραγμάτων και, διεκδικώντας την εμπιστοσύνη στον άνθρωπο, απέσπασε από τον θεό, από τους επαγγελματίες της χριστιανικής θρησκείας και από τους "ελέω Θεού" ισχυρούς, τόσο τη γνώση για τη Φύση όσο και τη διαχείριση της κοινωνίας του. Στη συνέχεια, ανάγγειλε και επεδίωξε από μόνος του, δίχως καμία μεταφυσική βοήθεια, να δημιουργήσει έναν ανθρώπινο κόσμο. Εκκοσμικεύοντας, έτσι, και αποϊεροποιώντας, μάλιστα, τη Φύση και την κοινωνία, έθεσε τον εαυτό του ως μοναδικό κυρίαρχο και των δύο. Θεώρησε πως εντός μικρού χρονικού διαστήματος μπορεί όχι μόνο να δημιουργήσει την τέλεια κοινωνία αλλά και να κυριαρχήσει πλήρως πάνω στη Φύση.

            Η ιστορία του τελευταίου τετάρτου του 20ού αιώνα δείχνει ότι ο σύγχρονος δυτικός άνθρωπος, ενώ δημιούργησε πραγματικά ένα νέο κόσμο, απέτυχε παταγωδώς στα οράματά του. Ερωτευόμενος τον εαυτό του και τα έργα του, υπερεκτίμησε τις δυνάμεις του και δεν έλαβε υπ' όψιν του την αναπόφευκτη καταστροφική πλευρά της δημιουργίας. Η αφέλεια του Προμηθέα αποδείχθηκε πλήρως. Ο "εξεγερμένος δημιουργός" δεν υπολόγισε σχεδόν καθόλου τις αντίθετες δυνάμεις, εκείνες που οφείλονταν στην παρούσα ιστορική και κοινωνική του "φύση", όπως και εκείνες που προέκυπταν από την κοινωνία και τη Φύση, και επιδόθηκε στη δημιουργία καταστρέφοντας.

            Ο άνθρωπος ως δημιουργός έλκεται πάντοτε από τη "νεανικότητα" της επιθυμίας του οράματος και του ονείρου. Ο σωρευμένος έρωτας επιδιώκει να λάβει κάθε φορά όλες τις πιθανές νέες μορφές που οι ορθούμενες υποθέσεις μπορούν να του επιτρέψουν. Το εργαλείο έτσι, το γενικό μετατρεπτικό αυτό ενδιάμεσο, η τεχνική γνώση δηλαδή και η τεχνολογία, έγιναν για τον σύγχρονο Ευρωπαίο Προμηθέα αληθινό πάθος, πραγματικό ερωτικό τέρας. Γι' αυτό και δεν επεξεργάσθηκε ικανοποιητικά τα σχέδια του. "Προ-έμαθε". Η αγνότητα, ενώ είναι δομικό στοιχείο της έμπνευσης, αποδείχθηκε στο τέλος της πράξης αφέλεια. Ο Προμηθέας δεν φαίνεται να συνέλαβε και να κατανόησε τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της δημιουργικής του πράξης. Η καταπληκτική και γοητευτική επιθυμία της δημιουργίας, ερωτική σε όλο της το μέγεθος, έγινε το εργαλείο της ίδιας του της τιμωρίας. Ο έρωτας και η βία έδειξαν το κοινό τους πρόσωπο. Ο σύγχρονος Ευρωπαίος και δυτικός άνθρωπος, οικουμενικός στις επιδιώξεις του, τεχνοκρατούμενος ως προς την τελική ιστορική του φύση, πληρώνει το τίμημα της δημιουργίας του. Και όλα δείχνουν πως αυτό θα είναι ακριβό.

            Πέραν όμως όλων αυτών ο Προμηθέας αποκαλύπτει και μίαν άλλη οικουμενική αλήθεια. Η γνώση, σ' οποιαδήποτε εποχή και αν αναπτύσσεται, από την ίδια της τη φύση είναι εξέγερση και ρήξη και την ίδια στιγμή αναπόφευκτα δημιουργία. Η δημιουργία έχει τη δική της δυναμική. Παντού και πάντοτε συνθέτει και ελευθερώνει τεράστιες δυνάμεις, καταλήγοντας σε εντελώς νέες μορφές ζωής, γεγονός εξ αιτίας του οποίου μάλιστα τα αποτελέσματά της δεν μπορούν να είναι προβλέψιμα.

Α. Παπαρίζος, Θεός, Εξουσία και θρησκευτική συνείδηση, σελ.147-150