Κυριακή 20 Οκτωβρίου 2013

Η αποκοινωνικοποίηση του ατόμου













Ο άνθρωπος, όπως διέγνωσε και ο Αριστοτέλης χιλιάδες χρόνια πριν, είναι από τη φύση του κοινωνικό ον, γι΄ αυτό και επέλεξε, από την πρωτόγονη ακόμη εποχή, τη συμβίωση με ομοίους του. Ωστόσο, στα σύγχρονα υδροκέφαλα αστικά κέντρα αποξενώνεται βαθμιαία από τους γύρω του και καθίσταται εσωστρεφής. Ο φόβος, η ανασφάλεια, ο ατομικισμός, η ανταγωνιστική διάθεση αποτελούν ενδημικές ασθένειες των μεγαλουπόλεων απ΄ τις οποίες ο άνθρωπος νοσεί.

Ως μοιραίο σύμπτωμα επέρχεται η απομόνωση και, καταληκτικά, η μετάλλαξη της κοινωνικής φύσης του, αφού το άτομο αισθάνεται ότι δε χρειάζεται πραγματικά το συνάνθρωπό του. Συνεκδοχικά, οι ηθικές αρετές που με τους αιώνες οι κοινωνίες σφυρηλάτησαν, αποσκοπώντας στην ομαλή κι ευδόκιμη συμβίωση, ατονούν, ευτελίζονται στα μάτια των ανθρώπων.


Το μοναχικό άτομο της μεγαλούπολης βαυκαλίζεται ολοένα και περισσότερο με την ιδέα ότι οι ηθική που διέπει την κοινωνικοποίησή του, την πορεία από το «εγώ» στη συλλογικότητα, είναι περιττή. Έτσι, βραδέως αλλά ασφαλώς οδεύει προς τον κοινωνικό αλλά και ψυχικό κατακερματισμό του. Τρέφει την ψευδαίσθηση ότι η τεχνολογία, τα υλικά αγαθά, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα να τα αποκτήσει είναι πλέον ο σκοπός της ύπαρξής του, ο οποίος μάλιστα ταυτίζεται με το σύγχρονο νόημα της ευτυχίας. Έχοντας τα παραπάνω νιώθει πλήρης, ασφαλής, «άτρωτος», αλαζόνας, μικρός «θεός», στα μάτια τα δικά του και του κόσμου.

Όμως τίποτε από αυτά δεν μπορεί, σε τελική ανάλυση, να αντιπαλέψει το αφόρητο αίσθημα μοναξιάς που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος. Ανάμεσα σε χιλιάδες ή και εκατομμύρια συνανθρώπους του νιώθει περισσότερο μόνος κι αόρατος στα μάτια των τριγύρω του παρά ποτέ ! Η οδυνηρή αφύπνιση συχνά έρχεται, όταν το άτομο σε ώρες κρίσης, προσωπικής ή κοινωνικής, νιώθει την ανάγκη του συνανθρώπου. Ενδέχεται τότε να αντιμετωπίσει την άρνηση, την αδιαφορία ή, έστω, ένα ενδιαφέρον προσποιητό, που όμως δεν αρκεί ως βοήθεια πρακτική ή ψυχολογική. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα ανθρώπων που γνώρισαν μέρες δόξας και πλούτου, αλλά έφυγαν από τη ζωή παντέρημοι και αβοήθητοι, χωρίς κανείς να το αντιληφθεί.

Αυτό κάνει η από – κοινωνικοποίηση στους ανθρώπους : τους αποστερεί την ουσιαστική ψυχική επαφή με το συνάνθρωπο, καθιστώντας τους έρμαιο ενός τρόπου ζωής που, κατά πολύ, αφήνεται στη μοίρα, θυμίζοντας τη μελαγχολική ομηρική ρήση οίη περ φύλλων γενεή τοίη δε και ανδρών (σε ελεύθερη μετάφραση : οι άνθρωποι είναι σαν τα φύλλα, εκτεθειμένοι και έρμαια στη φθορά του χρόνου και στην εναλλαγή των εποχών).

Συνακόλουθα ο άνθρωπος χρωστά στη φύση του και στον πολιτισμό του να καταπολεμήσει αυτόν το μαζικό αλλά και εξατομικευμένο μαζί τρόπο ζωής. Η συμβίωση αμέτρητων ανθρώπων μόνο με το «μαστίγιο» του νόμου, χωρίς ψυχικούς δεσμούς, εγκυμονεί τον κίνδυνο του χάους. Ακόμη χειρότερα, στην έλλειψη ομοψυχίας ελλοχεύει η εξαχρείωση και η απανθρωποποίηση, η επιστροφή στην ενστικτώδη λειτουργία που αποσκοπεί μονάχα στην επιβίωση. Όμως από τα πανάρχαια χρόνια οι άνθρωποι είχαν κατανοήσει ότι οι κοινωνίες δεν ικανοποιούν μόνο το ζην (ανάγκη επιβίωσης) αλλά και το ευ ζην (καλή ζωή) και το συζην (ανάγκη συμβίωσης).

Αυτές τις τρεις θεμελιώδεις κοινωνικές επιδιώξεις καλείται ο άνθρωπος να τις εξισορροπήσει και πάλι. «Κλειδί» για το παραπάνω αποτελεί η δύναμη του μυαλού και του ανθρωπισμού, που κατέστησε το ανθρώπινο είδος κυρίαρχο πολιτισμικά. Με κριτικό λόγο θα πεισθεί ο άνθρωπος – και θα πείσει και τον εαυτό του - ότι η συλλογική συνείδηση συνιστά προϋπόθεση ατομικής ευτυχίας. Για το σκοπό αυτό επιβάλλεται να αντισταθεί στη μαζοποίηση και στις «σειρήνες» του ατομικισμού, που εύκολα παραπλανούν τα θύματά τους μέσα στο αχανές πλήθος. Μόνο λειτουργώντας ως συν – άνθρωπος και ως συν – πολίτης ο άνθρωπος, επωμιζόμενος με φιλοτιμία τις υποχρεώσεις του – όχι μόνο τα δικαιώματά του – θα ανακαλύψει ξανά το δρόμο προς την ομάδα …

Γιώργος   Λιάππης

Εφημερίδα  το  Βήμα

Δεν υπάρχουν σχόλια: