Ο Χάρι Πότερ

Του  Νίκου   Σιδέρη  

Η θραύση που έκανε ο Χάρι Πότερ σε μικρούς και μεγάλους οφείλεται στη συμπαρουσία τριών αλληλοενισχυόμενων μοτίβων: εντιμότητα,  ψυχική ορφάνια,  αποθέωση του ναρκισσισμού.

Η εντιμότητα, το φιλότιμο χαρακτηρίζει τον Χ.Π., προσφέροντας ηθικό στήριγμα, έστω και μυθικό, σε ανθρώπους, που συνθλίβονται από μια κοινωνία-ζούγκλα, όπου βασιλεύει το δίκαιο του ισχυροτέρου.  Μια εύλογη μυθοπλασία, που επιτρέπει να βλέπεις τον κόσμο βγαίνοντας έξω από το κλουβί της δεσποτείας των αψύχων (χρήμα - εμπόρευμα - τεχνολογία). Κατακτώντας, έστω και για λίγο, έστω και σαν ζητούμενο, σαν ουτοπία, εκείνο που η έλλειψή του κάνει μια ψυχή να μαραίνεται : να είσαι άνθρωπος και να συνυπάρχεις με άλλους ανθρώπους ανθρώπινα, όσο είναι ανθρωπίνως δυνατόν.

Αυτό το λυτρωτικό σημείο φυγής, που υπόσχεται ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός, αποτελεί περιπόθητο αντίδοτο στην τραγική αίσθηση ψυχικής ορφάνιας που μαστίζει τον δυτικό άνθρωπο. Στην αίσθηση συναισθηματικής, πνευματικής και ηθικής λιμοκτονίας σ' έναν κόσμο χρήσιμο ή ευχάριστο, αλλά όχι αγαπητό. Όντως, ο Χ.Π. είναι ορφανός κι από τους δύο γονείς του. Η βιολογική ορφάνια του αντιπροσωπεύει μια χειροπιαστή μεταφορά ως προς την ψυχική ορφάνια. Και, μαζί, την υπόσχεση επιβίωσης και του ορφανού. Μόνο που η επιβίωση και το χάπι εντ του ορφανού πραγματώνονται σ' έναν κόσμο εξωπραγματικό, στον κόσμο της μαγείας.

Έχουμε εδώ την αποθέωση του ναρκισσισμού και της φαντασίωσης παντοδυναμίας που τον χαρακτηρίζει. Αυτό είναι και το αδύναμο σημείο της μυθοπλασίας Χ.Π.  : η υπόσχεση της ευτυχίας πέρα από τον παρόντα κόσμο και με μέσα μαγικά, ήτοι ανύπαρκτα. Η παραθρησκευτική χροιά της επαγγελίας συναντά την περιρρέουσα κουλτούρα του καταναλωτικού ναρκισσισμού και την έλλειψη κουλτούρας αμφισβήτησης, τροφοδοτώντας έτσι το πολιτισμικό και κοινωνικό αδιέξοδο. Η τεράστια απήχηση του κόσμου κατά Χ.Π. και η καταναλωτική ευωχία μέσω των «αντικειμένων Χάρι Πότερ» δείχνουν την αχίλλειο πτέρνα της όλης κατασκευής. Προφανώς, δεν μπορούμε να απαιτούμε από τα παραμύθια ν' αλλάξουν τον κόσμο. Όμως, όταν τα παραμύθια συναντούν έναν κόσμο γεμάτο κακούς και κακό, και χωρίς ορατή μέθοδο υπέρβασής του, το διφορούμενο της μαγικής διεξόδου τύπου Χ.Π. φανερώνει την ιδεολογική του λειτουργία. Και την κατάποσή του από τον αδηφάγο καταναλωτικό ναρκισσισμό, που κερδοσκοπεί ακόμη και πάνω στην άρνησή του - στην κατά Χ.Π. εντιμότητα, ουτοπία και ευχή ανάπλασης του κόσμου σύμφωνα με τις επιθυμίες μας.

Εφημερίδα   Ελευθεροτυπία

Ο Νίκος Σιδέρης είναι διδάκτωρ του τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, διδάσκων ψυχαναλυτής της Ψυχαναλυτικής Σχολής του Στρασβούργου (Ε.Ρ.S.) και μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ψυχανάλυσης (FEDEPSY). Εργάζεται στην Αθήνα ως ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και οικογενειακός θεραπευτής. Έχει διδάξει, μεταξύ άλλων, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Κολλέγιο Αθηνών, στο Deree College και στο ΕΜΠ. Έχει εκδώσει μελέτες, δοκίμια, καθώς και ποίηση και πεζογραφία. Το βιβλίο του, «Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!» (2009) έγινε μπεστ σέλερ.