Ασκήσεις συνωνύμων και άλλες...
ΠΟΙΑ είναι η πιο κοινόχρηστη λέξη της τωρινής δημόσιας ζωής - ή, έστω, μια απ' τις πιο κοινόχρηστες; Μα η λέξη «διάλογος». Ευρω-τουρκικός διάλογος, Ελληνοτουρκικός διάλογος, Διάλογος για την Αναθεώρηση του Συντάγματος, για το Ασφαλιστικό, για την Παιδεία και καθεξής. Θαυμάσια! Γιατί ο διάλογος - η συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων, ιδεών κλ.π. - αποτελεί κατ' εξοχήν δημοκρατικό μέσο για την αντιμετώπιση και τη λύση προβλημάτων κοινού ενδιαφέροντος.
Ειδικά εμείς - οι «απόγονοι» δα των εφευρετών της δημοκρατίας - δεν μπορούμε να ξεχνάμε πως ο Λόγος (με τη διπλή έννοια λόγος-ομιλία και λόγος-λογική) ήταν ένα απ' τα θεμέλια του πολιτεύματός τους. «Δεν δίνουμε την εξουσία σ' έναν άνθρωπο αλλά στον λόγο», εξηγεί ο Αριστοτέλης. «Επειδή οι άνθρωποι ασκούν την εξουσία για τον εαυτό τους και γίνονται τύραννοι» («Οὐκ ἐῶμεν ἄρχειν ἄνθρωπον͵ ἀλλὰ τὸν λόγον͵ ὅτι ἑαυτῷ τοῦτο ποιεῖ καὶ γίνεται τύραννος»).1 Βασικό σχήμα στην ελληνική σκέψη και πράξη ήταν Λόγος- Αντίλογος- Διάλογος («ἀγών» μεταξύ δύο ή περισσότερων αντίθετων θέσεων). Και σκοπός του, να πείσεις τον άλλον ή τους άλλους για την ορθότητα των δικών σου απόψεων, έτσι που να τις υιοθετήσουν κι εκείνοι. Τόσο πίστευαν στη δύναμη του λόγου, ώστε είχαν υψώσει σε θεά την Πειθώ, την ικανότητα να πείθεις με τον λόγο. Ο δικός της ναός δεν είχε ανάγκη από κίονες και βωμούς. «Δεν υπάρχει άλλος ναός για την Πειθώ παρά ο λόγος» («Οὐκ ἔστι Πειθοῦς ἱερόν ἄλλο πλήν λόγου»)2, λέει ο Ευριπίδης. H ίδια η Αθηνά θα καυχηθεί πως μόνο με την Πειθώ νίκησε στον Άρειο Πάγο, που δίκαζε τον μητροκτόνο Ορέστη. «M' οδήγησεν ο Ζευς που προστατεύει τον διάλογο» («Ζεύς ἀγοραῖος»)3, προσθέτει.
Αντίθετα, ο μονόλογος είναι χαρακτηριστικό της αυταρχίας, της τυραννίας και της... δειλίας. Εκεί, μιλάει μόνο ένας (και οι λίγοι γύρω του), ενώ οι άλλοι, οι πολλοί, δεν επιτρέπεται να διαφωνήσουν, να συζητήσουν καν - το μόνο τους δικαίωμα είναι ν' ακούνε, να υπακούνε και να εκτελούν όσα επιτάσσει ο μονολογών μονοκράτορας.
AYTA τα στοιχειώδη. Το ερώτημα είναι πώς πραγματώνεται ο διάλογος στις δημοκρατίες της εποχής μας - και ειδικά στην ημετέραν τοιαύτη. Φουτουριστικά, θα έλεγα! Την σήμερον ημέραν έχει καθιερωθεί ένα ιδιοφυές κράμα διαλόγου και μονολόγων. Σωστότερα, ένας τουρλού αχταρμάς μονολόγων που παρασταίνουν τον διάλογο.
Στο κοινοβούλιο, στα στρογγυλά ή μακρουλά τραπέζια, στην τηλεόραση, κάθε «συνομιλητής» αποδύεται σ' έναν απέραντο μονόλογο, που έγνοια του δεν είναι να πείσει τους άλλους (και το κοινό) αλλά να κάνει φιγούρα και να μονοπωλήσει το μικρόφωνο, κραυγάζοντας αφόρητες κοινοτοπίες και χιλιο-ξεφτισμένα συνθήματα και διασύροντας ή συκοφαντώντας τους άλλους. Έτσι, απ' αυτή τη σκυταλοδρομία αερο-μονολόγων, κανένας δεν «φωτίζεται» και κανένα συμπέρασμα δεν βγαίνει. Κι από πάνω, ο «αγοραίος» Δίας-προστάτης του διαλόγου, καταντά συχνά σκέτος αγοραίος υβριστής και χυδαιολόγος...
ΤΟ γλαφυρότερο δείγμα αυτού του «συστήματος», το προσφέρει η τηλεόραση, η Μεγάλη του Γένους Ξελογιάστρα. Ιδιαίτερα, με τα περιβόητα «παράθυρα», όπου διάφοροι ειδικοί και μη, συμπολιτευόμενοι και αντιπολιτευόμενοι, καλούνται ν' αναπτύξουν τις απόψεις τους και να «μορφώσουν» το Πανελλήνιο.
Και τότε, αρχίζει ο γνωστός Πεντοζάλης: Παίρνει λ.χ. τον λόγο ένας καλεσμένος αλλά πριν προφτάσει ν' αρθρώσει τέσσερις λέξεις, χυμάει ένας δεύτερος κι αρχίζει τον δικό του μονόλογο, ταυτόχρονα με τον πρώτο... παρευθύς, επελαύνει ένας τρίτος, κι αμέσως ένας τέταρτος... παρεμβαίνει και ο παρουσιαστής ή παρουσιάστρια, λέγοντας τα δικά του/της... ωρύονται και οι πέντε μαζί, έτσι που κανένας «ρήτορας» δεν ακούει τους «συνομιλητές» του και κανένας απ' τους δύσμοιρους ακροατές δεν ακούει κανένα τους, αφού δεν «πιάνει» ούτε λέξη από τις παπαρδέλες τους.
Δεν πρόκειται για «διάλογο κουφών», όπως λέγεται, αλλά για μιαν αποβλακωτική χλαλοή, για έναν βαρβαρικό χαβαλέ, που κουφαίνει τους πάντες, τόσο με την παλιά όσο και με τη μοντέρνα έννοια της λέξης «κουφαίνω». Φυσικά, μετά απ' αυτόν τον ορυμαγδό, μένουν όλοι «μωροί ωσάν και πρώτα». Και αυτό, ονομάζεται «δημοκρατικός διάλογος» και «ενημέρωση του κοινού»!
H αλλοτινή δημοκρατία του λόγου και της λογικής μεταλλάσσεται έτσι σε παρανοϊκή αναρχία, όπου ο λόγος καταντά ά-λογος, η λογική παραλογισμός και η δημοκρατία φαφλατοκρατία...
Μάριος Πλωρίτης
Εφημερίδα το Βήμα
1. «Ηθικά Νικομάχεια», 1134β.- 2. Απόσπασμα 170, από την χαμένη τραγωδία του «Αντιγόνη».- 3. Αισχύλος, «Ευμενίδες», 970.
Άσκηση
Να δώσετε από ένα συνώνυμο για καθεμία από τις ακόλουθες λέξεις του κειμένου, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία που έχουν στο κείμενο : Θεμέλια, ορθότητα, υιοθετήσουν, στοιχειώδη, πραγματώνεται, αναπτύξουν, μεταλλάσσεται.
1. ήταν ένα απ' τα θεμέλια του πολιτεύματός τους.
2. να πείσεις τον άλλον ή τους άλλους για την ορθότητα των δικών
σου απόψεων, έτσι που να τις υιοθετήσουν κι εκείνοι.
3. AYTA τα στοιχειώδη. Το ερώτημα είναι πώς πραγματώνεται ο διάλογος στις δημοκρατίες της εποχής μας.
4. καλούνται ν' αναπτύξουν τις απόψεις τους και να «μορφώσουν» το Πανελλήνιο.
5. H αλλοτινή δημοκρατία του λόγου και της λογικής μεταλλάσσεται έτσι σε παρανοϊκή αναρχία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου