Άσκηση συνωνύμων στο τέλος του κειμένου
Κεντρική αξία, αλλά και θεμελιακό δικαίωμα στη δημοκρατία, είναι η ελευθερία του τύπου η οποία αποτελεί και την προϋπόθεση όλων των πολιτικών δικαιωμάτων, όλων των πολιτικών ελευθεριών.
Στις σημερινές όμως συνθήκες, οικονομικές και κοινωνικές κυρίως, δεν μπορεί να πραγματωθεί η ελευθερία του τύπου, χωρίς την υποδομή σοβαρής επιχειρηματικής οργάνωσης. Η υπόθεση του τύπου, και ιδιαίτερα του ηλεκτρονικού, είναι μια πολύπλοκη υπόθεση που κοστίζει ακριβά, που απαιτεί κεφάλαια σημαντικά και, σε τελική ανάλυση, προϋποθέτει επιχειρηματική οργάνωση. Εκτός από τους γραφιάδες, ο τύπος απαιτεί, τις τελευταίες δεκαετίες, και τον επιχειρηματία που επενδύει με μεγάλες καμπύλες κινδύνου.
Εμπορευματοποίηση
Τα ΜΜΕ, ωστόσο, δεν μπορεί να λειτουργούν μονοδιάστατα, ως πολιτιστικές βιομηχανίες που αποσκοπούν στη μεγιστοποίηση του κέρδους, ακόμα και με την παραπληροφόρηση και τον αποπροσανατολισμό των πολιτών, αλλά οφείλουν να σέβονται τους θεσπισμένους κανόνες της δημοκρατίας, υπηρετώντας το κοινωνικό σύνολο.
Δεν μπορεί να μετέρχονται τρόπους που συντείνουν στην ιδεολογική χειραγώγηση των πολιτών, στη μετατροπή τους σε παθητικούς καταναλωτές υποβαθμισμένων πολιτιστικών προϊόντων ή στον εθισμό τους στην αντίληψη της πολιτικής ως μιας πραγματικότητας ξένης προς τους πολίτες, δεν μπορεί να λειτουργούν μονοδιάστατα και, γι' αυτό, πρέπει να απαξιώνεται.
Με άλλα λόγια, η συνεχώς διογκούμενη εμπορευματοποίηση των ΜΜΕ και η λειτουργία τους ως χώρου καλλιέργειας συλλογικών ψευδαισθήσεων διαστρέφει την αγωνιστική παράδοση της δημοσιογραφίας και την αξία του δημόσιου διαλόγου, που βασίζεται στην ορθολογική επιχειρηματολογία και στο σεβασμό της ιδιαιτερότητας των άλλων.
Αν η εμπορευματοποίηση της ενημέρωσης είναι ένας βασικός κίνδυνος για το μέλλον της δημοκρατίας, ο άλλος είναι ο συγκεντρωτισμός και η αλληλεξάρτηση των βιομηχανιών του γραπτού και του ηλεκτρονικού τύπου, τόσο σε εθνικό, όσο και σε πλανητικό επίπεδο, και η δημιουργία εκδοτικών συγκροτημάτων που νέμονται, στο σύνολό της, την αγορά του εντύπου ή της ηλεκτρονικής εικόνας, ελέγχοντας το είδος, τη ροή, το περιεχόμενο και την ποιότητα της ενημέρωσης και της μαζικής επικοινωνίας.
Ενημερωμένος πολίτης
Η βασική εγγύηση της δημοκρατίας είναι ο ενημερωμένος πολίτης. Όλα τα άλλα, η δημοκρατία, οι εκλογές, τα ανθρώπινα δικαιώματα, παύουν να έχουν οποιαδήποτε αξία, εάν ο πολίτης δεν είναι ενημερωμένος. Στον μη ενημερωμένο πολίτη μπορούμε να περάσουμε τις πιο αυταρχικές, τις πιο αντιδραστικές, τις πιο οπισθοδρομικές αντιλήψεις, σαν την κορυφαία έκφραση της δημοκρατικής αρχής. Στον μη ενημερωμένο πολίτη μπορούμε να παρουσιάσουμε την πλέον επονείδιστη για το λαϊκό συμφέρον, για το εθνικό συμφέρον, πράξη, ως πράξη σωτηρίας του τόπου.
Κανένα δημοκρατικό αίτημα δεν ικανοποιείται χωρίς ενημερωμένο πολίτη. Η ενημέρωση των πολιτών είναι ένα από τα βάθρα της δημοκρατίας. Το επίπεδό της αποδεικνύει και το επίπεδο της δημοκρατίας, ενώ συμβάλλει στην όξυνση ή την άμβλυνση των κοινωνικών αντανακλαστικών.
Προσωπικώς, ανήκω σ' εκείνους που πιστεύουν ότι η δημοκρατία και η ελεύθερη ενημέρωση είναι αξίες αλληλένδετες και πως η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης αποτελεί τη βάση για τη διαμόρφωση της δημοκρατικής συνείδησης του πολίτη. Ανήκω, όμως, και στους πολιτικούς εκείνους που εγκαίρως επισήμαναν τον κίνδυνο της φαλκίδευσης αυτής της ελευθερίας από την ανεξέλεγκτη εισβολή στο χώρο της ενημέρωσης, κυρίως της ηλεκτρονικής, ενός τμήματος του οικονομικού κατεστημένου που επιμένει να αγνοεί και να περιφρονεί τους κανόνες της δημοκρατικής λειτουργίας και της κοινωνικής ηθικής.
Είναι πια συνηθισμένο το φαινόμενο επιχειρηματιών-κερδοσκόπων που χρησιμοποιούν ΜΜΕ, που ελέγχουν αμέσως ή εμμέσως και τα οποία είναι ελλειμματικά ως επιχειρήσεις, για να συναλλάσσονται, ακόμα και να εκβιάζουν την πολιτική, κομματική ή διοικητική γραφειοκρατία, άλλους επιχειρηματίες ή και απλούς πολίτες αδύναμους ν' αντισταθούν. Υπάρχουν πολλά πρόσφατα παραδείγματα και διαπιστώσεις που το επιβεβαιώνουν.
Τείχος αντίστασης
Δεν αρκούν, όμως, τα αντανακλαστικά λίγων ωρών ή ημερών, δεν αρκεί να υψώνουμε ένα τείχος διαμαρτυρίας και δυσφορίας απέναντι σε τέτοια φαινόμενα τη στιγμή που εμφανίζονται και, στη συνέχεια, «ευτυχείς και μακάριοι», να επιστρέφουμε στη χώρα των «λωτοφάγων». Νομίζω ότι έχει έρθει από καιρό η ώρα, όλοι μας, πολιτεία και δημοσιογραφικός κόσμος, πνευματική ηγεσία και λαός, να υψώσουμε ένα φράγμα αντίστασης απέναντι στην παρακμή και την ύβρη που απειλούν τη δημοκρατία και τα δικαιώματα των πολιτών. Είναι πια κοινός τόπος, αλλά αξίζει να το επισημαίνουμε συνεχώς, ότι, αν συνεχίσουμε να αδιαφορούμε για τα φαινόμενα αυτά, θα εξακολουθήσουν να «ανθίζουν» τα «άνθη του κακού». Θα εξακολουθούν να υφίστανται οι συνεχείς, συστηματικές και μεθοδευμένες προσπάθειες εξασθένισης και απαξίωσης των δημοκρατικών θεσμών από τις δυνάμεις εκείνες των ισχυρών επιχειρηματικών συμφερόντων που δεν ενδιαφέρονται για την ενημέρωση, αλλά, ελέγχοντας ταυτοχρόνως και κάποια ΜΜΕ, ισχυροποιούν περισσότερο τη θέση τους στην αγορά.
Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο την κυβέρνηση, δεν αφορά μόνο το κέντρο, αφορά ολόκληρο το πολιτικό σύστημα, αφορά και το κέντρο και την περιφέρεια.
Ο τύπος πρωταγωνίστησε ιστορικά στη δημιουργία μιας σύγχρονης, δημοκρατικής, προοδευτικής κοινωνίας. Πρέπει να παραδεχθούμε ή, εν πάση περιπτώσει, να λάβουμε υπόψη το ενδεχόμενο ότι ο τύπος, ιδιαιτέρως ο ηλεκτρονικός, συμπρωταγωνιστεί, δυστυχώς, σήμερα και στη, μερική τουλάχιστον, αποδόμηση αυτής της σύγχρονης, πλουραλιστικής, προοδευτικής κοινωνίας, στη δημιουργία της οποίας -τονίζω- ο τύπος πρωταγωνίστησε, οι μαχητές του, οι δημοσιογράφοι, στην πρώτη γραμμή, έδωσαν τη μάχη.
Ήταν ο δημοσιογράφος στην πρώτη γραμμή του αγώνα και συνεχίζει να είναι ο δημοσιογράφος -όχι «ο δημοσιογράφος»- το πρώτο θύμα όλων των αυταρχικών και οπισθοδρομικών καθεστώτων και αντιλήψεων. Ωστόσο, όσο οι επενδύσεις στον τύπο γιγαντώνονται, όσο η εμπορικότητα των ΜΜΕ, που θα αποφέρουν κέρδη και θα αποσβέσουν το κόστος των επενδύσεων, διευρύνεται, τόσο «πιέζεται» ο ρόλος των δημοσιογράφων.
Οι λειτουργοί του τύπου
Πιστεύω ότι είναι κοινή παραδοχή πως τα σημερινά ΜΜΕ παίζουν ρόλο στην πλήρη αποϊδεολογικοποίηση της ανθρώπινης κοινότητας. Δεν λένε, κατά κανόνα, ψέματα. Απλώς κατασκευάζουν αυτή την εικονική πραγματικότητα.
Το τοπίο στα ΜΜΕ μπορεί να μοιάζει ζοφερό, θεωρώ όμως ιδιαίτερα θετικό το γεγονός πως οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι ανησυχούν και προτείνουν λύσεις, όπως η μείωση του χρόνου και η απαγόρευση των μετρήσεων τηλεθέασης των δελτίων ειδήσεων, πολλά από τα οποία τείνουν να είναι οπτικοποίηση των σκανδαλοθηρικών εφημερίδων, εμπορευματοποίηση των πληροφοριών, αναπαραγωγή πόνου και τρόμου, της πιο μίζερης εικόνας της ελληνικής κοινωνίας και, μάλιστα, ως κυρίαρχης, αν όχι αποκλειστικής. Αρκεί η αναζήτηση αυτή να καταλήξει σε τολμηρές αποφάσεις, θέτοντας τέλος στον κατήφορο.
Νομίζω ότι ήρθε η ώρα, οι δημοσιογράφοι να πάρουν τις τύχες του λειτουργήματός τους στα χέρια τους. Οι πρόσφατες κινητοποιήσεις του κλάδου έδειξαν ότι υπάρχει στους κόλπους τους έντονος προβληματισμός. Ας προχωρήσουν με τόλμη και αποφασιστικότητα για τη θέσπιση και τήρηση ενός νέου, πιο ολοκληρωμένου και σύγχρονου, κώδικα δεοντολογίας. Θέσπιση και τήρηση από τους ίδιους τους δημοσιογράφους, χωρίς κρατική ή εργοδοτική παρέμβαση.
Η περιφρούρηση της ελευθερίας της ενημέρωσης είναι υπόθεση των λειτουργών της οι οποίοι, επιτέλους, πρέπει να πάρουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για την υπεράσπιση του χώρου τους και του ρόλου τους. Πρωτοβουλίες που θα ξεκινούν από την αυτοδέσμευση πάνω στις αρχές της δημοσιογραφικής δεοντολογίας και θα καταλήγουν στη συνολική θωράκιση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος, θωράκιση συνδικαλιστική, ηθική και πνευματική, απέναντι στα συμφέροντα που επιδιώκουν να το μετατρέψουν σε όργανο προαγωγής ιδιοτελών σχεδιασμών και στη μειονότητα των απασχολούμενων στα μέσα μαζικής ενημέρωσης που, πρόθυμα, υποκύπτουν σ' αυτούς τους σχεδιασμούς.
Ακόμα κι αν τα «νούμερα» της τηλεθέασης αποτυπώνουν μια πραγματικότητα, το χρέος των εργαζομένων στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα είναι να προσπαθήσουν να αποτρέψουν αυτή την πραγματικότητα. Πρέπει να γίνουν πρωταγωνιστές μιας ρήξης με την παθητικοποίηση, την εξαχρείωση και την υποταγή στην ευτέλεια.
Κανείς άλλος δεν μπορεί να επιβάλει τη στροφή των ραδιοτηλεοπτικών παραγωγών στην ενημέρωση και την εξύψωση του πνευματικού επιπέδου των πολιτών. Αυτά δεν γίνονται ούτε με νόμους, ούτε με καταναγκασμό, ούτε με λογοκρισία κάθε είδους. Οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι κι ο απλός τηλεθεατής μπορούν ν' αντισταθούν, καθώς και το ΕΣΡ, που με τη νέα σύνθεσή του, πιστεύω ότι θα έχει τα «κότσια», αλλά και τη στήριξη όλων μας, όπως οφείλουμε, για να θέσει τους επιβαλλόμενους φραγμούς, να σταματήσει αυτή την κατολίσθηση.
Απόστολος Κακλαμάνης
Πρώην πρόεδρος της βουλής των Ελλήνων
www.enet.gr
Άσκηση
Να δώσετε από ένα συνώνυμο για καθεμία από τις ακόλουθες λέξεις του κειμένου, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία που έχουν στο κείμενο : σοβαρής, πολύπλοκης, μονοδιάστατα, κυνικά, βασίζεται, πλανητικό, οπισθοδρομικές, άμβλυνση.
3. που βασίζεται στην ορθολογική επιχειρηματολογία4. όσο και σε πλανητικό επίπεδοτις πιο αντιδραστικές,
5. τις πιο οπισθοδρομικές αντιλήψεις
6. την άμβλυνση των κοινωνικών αντανακλαστικών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου