Δημιουργική σκέψη : Οι «γενετικοί ιμπεριαλιστές» και η εξόντωσή τους

Η «έφοδος», υπογραμμίζει ο Στ. Αλαχιώτης, να ελέγξουμε τα πάντα δεν σταματά. Με ποιο κόστος όμως για τη ζωή μας και για τον πλανήτη;

Μπορεί ο ηγούμενος Gregor Mendel να θεμελίωσε την επιστήμη της γενετικής πριν από ενάμιση περίπου αιώνα, αλλά δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι οι κληρονομικοί παράγοντες για τους οποίους είχε μιλήσει θα ήταν σήμερα «παιχνίδι» στα χέρια των γενετιστών. Γιατί, μετά τον επόμενο μεγάλο σταθμό της πορείας της γενετικής, την ανακάλυψη δηλαδή της διπλής έλικας του DNA τη δεκαετία του '50, ξεκινά ένας φρενήρης ρυθμός ανάπτυξης της νεαρής αυτής επιστήμης που οδηγεί στον μοριακό χειρισμό του γονιδίου τη δεκαετία του '70 και φθάνει ως τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς τη δεκαετία του '90 αλλά και τόσους άλλους επαναστατικούς γενετικούς νεωτερισμούς, όπως η κλωνοποίηση, η χαρτογράφηση του γονιδιώματος του ανθρώπου, η γενετική θεραπεία κ.ά., που αφήνουν έκπληκτη την κοινή γνώμη. […]

Η «ψηλάφηση» του γονιδίου με τη σύγχρονη μεθοδολογία προκαλεί δέος αλλά και υπερηφάνεια, προβληματισμό αλλά και αισιοδοξία, απογοήτευση αλλά και ενθουσιασμό. Γι' αυτό άλλοι χειροκροτούν και άλλοι αποδοκιμάζουν. Ωστόσο το ανθρώπινο πνεύμα έχει ήδη τιθασέψει το γονίδιο. Το απομονώνει, το μεταλλάσσει, το μεταφέρει σ' άλλον πυρήνα, δημιουργεί πρωτόγνωρους συνδυασμούς γονιδίων και νέες αφάνταστες ποικιλίες, υπερβαίνοντας τους φραγμούς της φύσης. Γιατί η φύση δεν μπορεί να διασταυρώσει ζώα με φυτά, κοτόπουλο π.χ. με πατάτα. Ο άνθρωπος το «τόλμησε» και το κατάφερε. Μα για ποιον λόγο;

Η Ινδία π.χ. αριθμεί ένα δισεκατομμύριο στόματα. Ο πληθυσμός της Γης αυξάνεται συνεχώς και μαζί του και η πείνα. Πρέπει να βρεθούν νέοι τρόποι αύξησης της παραγωγικότητας και της ανθεκτικότητας των καλλιεργειών στα ζιζάνια, στα παράσιτα, στα μικρόβια, στα βαρέα μέταλλα, ακόμη και στο αλμυρό νερό. Τα παρασιτοκτόνα, τα μικροβιοκτόνα και τα όπλα της χημικής καταπολέμησης άρχισαν να αχρηστεύονται καθώς το «γονίδιο» αντέδρασε, μεταλλάχθηκε και απέκτησε αντοχή. Να πολεμήσουμε λοιπόν τώρα τα γονίδια με «γενίτσαρους», με γονίδια δηλαδή να τροποποιήσουμε γενετικά τις καλλιέργειες και να φέρουν μέσα τους, στο γονιδίωμά τους, τα όπλα εναντίον των εχθρών τους. Καταπληκτική ιδέα, και οι πάγκοι των εργαστηρίων γυάλισαν από το άφθονο «στιλβωτικό» των βιοτεχνολογικών εταιρειών, που κοίταζαν έξω από το παράθυρο για να μπουν σε λίγο από την πόρτα.

Το αποτέλεσμα δεν άργησε και το 1996 εμφανίζονται στο εμπόριο οι πρώτοι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί. Σήμερα έχουν δημιουργηθεί πολλοί καθώς κάθε θεωρητικός συνδυασμός γονιδίων έχει πιθανότητα να επιτευχθεί στην πράξη. Και τούτο γιατί ο γενετικός κώδικας είναι παγκόσμιος, ενιαίος και η γλώσσα των γονιδίων η ίδια σε κάθε οργανισμό, γεγονός που δεν επιτρέπει εύκολα την «περιθωριοποίηση» των γονιδίων όταν βρεθούν σε άλλο είδος. Άλλωστε, υπάρχουν γονίδια, τα συντηρητικά, όπως αποκαλούνται από τους εξελικτιστές, που δεν άλλαξαν σχεδόν καθόλου από τα βακτήρια ως τον άνθρωπο. Με ένα τέτοιο λοιπόν «διαβατήριο» δεν είναι δύσκολο να φθάσουν σε οποιαδήποτε αποστολή σταλούν.

Η οικονομική άλωση

Έτσι μεταφέρθηκαν ήδη σε πατάτες γονίδια ιού, βακτηρίων, σιταριού, κοτόπουλου αλλά και ανθρώπου, σε ντομάτες γονίδια ιών, βακτηρίων, σκορπιού, ψαριού και ανθρώπου, σε καλαμπόκια γονίδια σκόρου, σιταριού και βακτηρίων, στο ρύζι γονίδια ανθρώπου και βακτηρίων, στα καπνά γονίδια σκορπιού, ποντικού, κοτόπουλου και ανθρώπου, στο βαμβάκι γονίδια σκόρου, στο πράσινο σπαράγγι γονίδια αρουραίου, στη σόγια γονίδια ιού (κουνουπιδιού και πετούνιας) και βακτηρίου, σε ψάρια γονίδια ανθρώπου, σε κοτόπουλα γονίδια μοσχαριού και πολλά άλλα απίστευτα και όμως αληθινά.

Και η «έφοδος» να ελέγξουμε τα πάντα δεν σταματά. Θέλουμε τέλειο έλατο με αρμονικά κλαδιά και τέλειο ύψος για να το στολίζουμε καλύτερα τα Χριστούγεννα; Ετοιμάζεται. Θέλουμε σούπερ χοιρομέρια, πέντε φορές μεγαλύτερα; Το σκεφτόμαστε σοβαρά. Θέλουμε τεράστιους σολομούς με πρόωρη ανάπτυξη, έτοιμους για πώληση σε ένα-ενάμιση χρόνο, αντί σε τρία, που είναι το φυσιολογικό; Κάποιες εταιρείες περιμένουν ήδη την εμπορική έγκριση. Θέλουμε πλαστικό από γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες; Κάποια εταιρεία το πέτυχε ήδη. Θέλουμε νεοφανές ελαιόλαδο από γενετικά τροποποιημένες ελιές; Κάποια εταιρεία το μαγειρεύει ήδη.

Θα ρωτήσει όμως ο κάθε καλοπροαίρετος αναγνώστης: Στην τύχη επιλέγουν έναν οργανισμό και τον τροποποιούν ή έχουν κάποιο σχέδιο; Η απάντηση δεν είναι δύσκολη. Χωρίς σχέδια δεν σπαταλώνται εκατομμύρια δολάρια. Η σκέψη είναι απλή: η οικονομική άλωση. Στη Μεσόγειο λ.χ. το ελαιόλαδο και τα σιτηρά παίζουν μεγάλο οικονομικό ρόλο, όπως το ρύζι στην Ασία. Χρησιμοποιώντας λοιπόν σπόρους γενετικά τροποποιημένους, έχουμε ήδη οικονομική εξάρτηση εκατομμυρίων ανθρώπων (παραγωγών) και πολύ περισσοτέρων (κατοίκων) των περιοχών αυτών. Και αξίζει να τονιστεί ότι μέσα στον σχεδιασμό των εταιρειών γενετικά τροποποιημένων σπόρων είναι η πώληση των σπόρων για μία μόνο σπορά, εξαναγκάζοντας τους καλλιεργητές να αγοράζουν κάθε χρόνο. Ο τζίρος σε εκατομμύρια δολάρια αυξάνεται συνεχώς και από 75 εκατ. δολάρια το 1995 έφθασε στα 1.500 εκατ. δολάρια το 1998, ενώ προβλέπεται για το 2010 να ανέλθει στα 25.000 εκατ. δολάρια.

Από τον ημερήσιο τύπο

ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ν. ΑΛΑΧΙΩΤΗΣ

Ο κ. Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής, πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών.