Διαμόρφωση της κοινής γνώμης

Στη διεθνή βιβλιογραφία βρίσκουμε συχνά τη φράση  MASS MEDIA,  αντίστοιχη προς την Ελληνική «Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης». Ίσως ορισμένοι να παρατηρήσουν ότι έπρεπε να γίνεται λόγος   για  ενημέρωση  του κοινού, το οποίο θεωρήσαμε ως το υποκείμενο της Κοινής Γνώμης, το ικανό για λογική κρίση και σκέψη. Εκτός του ότι ο όρος «μαζική» εδώ δηλώνει  τους  πολλούς και ανώνυμους , πρέπει να υπενθυμίσουμε αυτό που ειπώθηκε και προηγουμένως :  υπάρχει περίπτωση οι διανοητικές λειτουργίες του κοινού να αρχίσουν να αναστέλλονται, οπότε αρχίζει να παρουσιάζεται το φαινόμενο της μάζας, φαινόμενο το οποίο χαρακτηρίζεται  από ενίσχυση των συναισθηματικών λειτουργιών. Και τέτοια περίπτωση είναι και ο επηρεασμός των μελών του κοινού από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα οποία δημιουργούν κατάλληλο κλίμα για εκδήλωση ομαδικής αντίδρασης, μέσα από την έντεχνη διοχέτευση ορισμένων ερεθισμάτων.

Βασική μορφή ερεθισμού είναι η παρουσίαση σημαντικών επίκαιρων γεγονότων με την παράλληλη έκφραση και σχετικών γνωμών ή κρίσεων , που πολλές φορές γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε οι δέκτες του ερεθίσματος νομίζουν ότι έχουν σχηματίσει προσωπική και μάλλον αντικειμενική γνώμη, ενώ στην πραγματικότητα δέχτηκαν τη γνώμη που πρόβαλαν οι δημιουργοί του ερεθίσματος, που κρύβονται πίσω από τα μέσα ενημέρωσης. Στην εποχή μας υπάρχει μεγάλη ποικιλία τέτοιων μέσων και μεθόδων, χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας .

 Δεν παύει όμως να έχει ιδιαίτερη αξία και η κυριότερη μέθοδος της αρχαίας εποχής : η ρητορική, που προσφυέστατα οι πρόγονοί μας την ονόμασαν « τέχνη που δημιουργεί την πειθώ». Αναφερόμενος στη σπουδαιότητα της τέχνης αυτής, που γεννήθηκε στη χώρα μας ο Θ. Τσάτσος γράφει: «Ο λαός δύσκολα διακρίνει μεταξύ ουσίας και λεκτικής διατύπωσης. Στη ρευστότητα της ομαδικής ψυχολογίας προστίθεται η μετάθεση της προσοχής από την ουσία των ζητημάτων στον τρόπο  με τον οποίο εκτίθενται αυτά. Η ορθότητα των αντιπαρατιθέμενων απόψεων θολώνει και εξαφανίζεται μπροστά στην οξύτητα και τη λάμψη των επιχειρημάτων και των σχημάτων του λόγου. Δεν νικά ο λογικότερος, αλλ’ ο περισσότερο εύγλωττος και όταν από τα γεγονότα φανεί η διαφορά του ενός από τον άλλο, είναι πλέον αργά».

Στη σημερινή εποχή η ρητορική χρησιμοποιείται και κατά τους πολιτικούς λόγους σε ανοιχτό χώρο, αλλά και μέσω του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης . Στην πρώτη περίπτωση έχει μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας ο ομιλητής γιατί οι ακροατές του αποτελούν κιόλας όχλο. Και, όπως γράφει ο Λεμπόν αυτός που βρίσκεται μέσα στον όχλο υποβάλλεται εύκολα στις γνώμες άλλων. Σαγηνεύεται ή υπνωτίζεται, ώστε χάνει τη συνείδησή του, την κρίση του και τη βούλησή του και ακολουθεί τις κατευθύνσεις που του δίνει ο ομιλητής, ηγέτης δημαγωγός. Ο Μάξ Βέμπερ επισημαίνει ότι η σύγχρονη δημαγωγία χρησιμοποιεί τη ρητορική σε τεράστια μάλιστα έκταση, αν λάβει κανείς υπόψη του τους εκλογικούς λόγους ενός σύγχρονου υποψηφίου. Ωστόσο, όμως η χρήση του έντυπου λόγου έχει μεγαλύτερη διάρκεια. Ο πολιτικός αρθρογράφος και, προ πάντων, ο δημοσιογράφος σήμερα είναι ο σπουδαιότερος  «εκπρόσωπος του δημαγωγικού είδους».

ΧΡΗΣΤΟΣ Η. ΧΑΛΑΖΙΑΣ

Από  το  διαδίκτυο