«Η δική μας ευημερία βασίζεται στη δυστυχία των άλλων»

Συνέντευξη στον ΓΙΑΝΝΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

ΕΝΤ ΚΑΣΙ

Η Γη τρέμει, η Γη λεηλατείται, η Γη «βλέπει» να σκίζουν τις σάρκες της χωρίς έλεος και ντροπή. Η προστασία του περιβάλλοντος υποτίθεται ότι βρίσκεται ψηλά σε κάθε κυβερνητική ατζέντα, αλλά οι διάφορες σχετικές σύνοδοι, όπως η πρόσφατη της Κοπεγχάγης, αποτυπώνουν τη δυσοίωνη πραγματικότητα της αδιαφορίας και της -με κάθε τίμημα- ατέρμονης επιδίωξης παντός είδους κέρδους. Στον αντίποδα των βαρύγδουπων πολιτικών δηλώσεων, η τέχνη έχει κάτι να πει, όσο ακόμη υπάρχουν άνθρωποι διατεθειμένοι να «ακούσουν». Ο βραβευμένος Αμερικανός φωτογράφος Εντ Κάσι μιλά στην «Ε», με αφορμή τη μεγάλη έκθεση «Γη- Ιχνη» που παρουσιάζεται στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.

Τα πετρελαϊκά συμφέροντα των λίγων αποτελούν (και) στη Νιγηρία τη δυστυχία των πολλών. Ο Εντ Κάσι καταγράφει με τον φακό του καθημερινές σκηνές κοινωνικής καταπίεσης Ο Εντ Κάσι έχει περάσει ως φωτορεπόρτερ από τα περισσότερα μέρη του κόσμου. Αλλά εκείνη που αιχμαλώτισε σε μεγάλο βαθμό την προσοχή του -και την κάμερά του- είναι η Νιγηρία. Η εδώ και μισό αιώνα «κατάρα του μαύρου χρυσού», που έχει πέσει βαριά πάνω στην αφρικανική χώρα, εξαιτίας της ατέρμονης εξόρυξης πετρελαίου και της εκμετάλλευσης της γης της, σε συνδυασμό με την περιβαλλοντική υποβάθμιση αλλά και τη σύγκρουση των φυλών αποτυπώνονται στις συγκλονιστικές φωτογραφίες του που έχουν συγκεντρωθεί σε ένα πολύ ενδιαφέρον λεύκωμα, το «Curse of the Black Gold: 50 Years of Oil in the Niger Delta» (με τη συνοδεία κειμένων του καθηγητή του Μπέρκλεϊ, Μάικλ Γουάτς). Πολλές από τις εξαιρετικά «ζωντανές» εικόνες του Κάσι εκτίθενται αυτό το διάστημα, στο πλαίσιο της έκθεσης για τη Γη, στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.

Η συγκεκριμένη φωτογραφική δουλειά σας έχει τον τίτλο «Η κατάρα του μαύρου χρυσού» («The curse of the black gold»). Γιατί της δώσατε αυτόν τον ζοφερό τίτλο;

«Ήθελα να χρησιμοποιήσω τη λέξη "κατάρα" για να σημειώσω τον αρνητικό αντίκτυπο του πετρελαίου στους ανθρώπους και στο περιβάλλον του νιγηριανού Δέλτα. Ο συν-συγγραφέας μου, ο καθηγητής Μάικλ Γουάτς, διαφώνησε μαζί μου, αλλά και με τον εκδότη μας γι' αυτό το θέμα. Αισθανόταν ότι δεν έπρεπε να περάσουμε την ιδέα ότι το πετρέλαιο είναι κατάρα. Δυστυχώς, η αλήθεια είναι ότι το πετρέλαιο έχει δημιουργήσει μια τρομερή κατάσταση στο νιγηριανό Δέλτα που συμφέρει μόνο λίγους».

Πώς συνδέεται αυτή η δουλειά σας με το βραβείο Pictet για το πρότζεκτ «Γη»;

«Μέσω της καλής τύχης μου να προταθεί για βράβευση από ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Υποθέτω ότι η δουλειά μου αιχμαλώτισε μια αίσθηση των τρομακτικών και δραματικών συνεπειών για τη Γη, όταν οι εξορυκτικές βιομηχανίες (πετρέλαιο, αέριο, μέταλλα) δημιουργούν αμόκ κέρδους, "πληγώνοντάς" την. Το βραβείο Pictet είναι αφιερωμένο στη χρήση της καλής φωτογραφίας για να δείξει τον αντίκτυπο του ανθρώπου στη Γη, να υποδείξει πιθανές λύσεις και να προσφέρει μια ματιά των δυνατοτήτων για ελπίδα και ανανέωση. Ακόμη, επιχειρεί να προωθήσει τη φωτογραφία ως μια αποτελεσματική φόρμα τέχνης για επικοινωνία γύρω από σημαντικά θέματα και να συνδυάσει τις προσπάθειες των καλλιτεχνών και των ΜΚΟ να βελτιώσουν τόσο την ανθρώπινη κατάσταση πάνω στη Γη όσο και τη συνολική κατάσταση του πλανήτη».

Ποιο είναι το βασικό μήνυμα το οποίο επιχειρείτε να στείλετε μέσω του φωτογραφικού σας έργου στη Νιγηρία;

«Ότι, παρά την αφθονία που δημιουργήθηκε από τον πλούτο του πετρελαίου, δεν υπάρχει τίποτε καλό για τους απλούς ανθρώπους αυτής της χώρας. Και ότι οι οικονομικές ανισότητες που η πετρελαϊκή εκμετάλλευση στο νιγηριανό Δέλτα έχει δημιουργήσει, είναι αβάστακτες και αυτή η κατάσταση πρέπει να σταματήσει. Έχουμε όλοι μας την ηθική υποχρέωση να καθορίσουμε μια καινούργια σχέση στο πώς να καταναλώνουμε ενέργεια, σε τι ενεργειακές πηγές να βασιζόμαστε και στο πώς μπορούμε να βελτιώσουμε τις πρακτικές που σχετίζονται με τα ορυκτά καύσιμα, ώστε να μην καταστρέφουμε τον πλανήτη και να μη συνεχίζουμε να δημιουργούμε κοινωνικές και οικονομικές συμφορές. Η Νιγηρία είναι η έκτη μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα στον κόσμο και ένας από τους μεγαλύτερους προμηθευτές πετρελαίου των ΗΠΑ. Στη διάρκεια της παραμονής μου στη χώρα, φωτογράφισα τοπικούς αρχηγούς, οπλισμένους στρατιωτικούς, εργάτες πετρελαίου και ανώνυμους χωρικούς, των οποίων όλων οι μοίρες είναι άρρηκτα "δεμένες". Ελπίζω ότι οι φωτογραφίες αποτελούν μάρτυρες της συνεχιζόμενης πάλης των γειτονικών κοινοτήτων, εικονογραφώντας το παράδοξο της φτώχιας εν μέσω της αφθονίας».

Κατά την άποψή σας, ποιος καταστρέφει τη Γη; Είναι οι δυτικές χώρες, είναι τα απανταχού διεφθαρμένα καθεστώτα, είναι κάποιος άλλος;

«Η Γη καταστρέφεται από μια σειρά παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των πλούσιων χωρών, όπως οι ΗΠΑ, αλλά και των ταχύτατα αναπτυσσόμενων χωρών, όπως η Κίνα, με την αρπακτική εκμετάλλευση των φυσικών αποθεμάτων της και την παράλληλη αδιαφορία για τη διατήρηση της εύθραυστης ισορροπίας των οικοσυστημάτων της. Αλλά καταστρέφεται επίσης από τη φτώχια και την έλλειψη εκπαίδευσης. Έχω υπάρξει μάρτυρας, σχεδόν παντού όπου πάω, της λεηλασίας των γαιών μας, των νερών και του αέρα. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί και θα απαιτηθεί η συνεργασία των βιομηχανιών, των εθνών και των ατόμων ώστε να αναληφθεί από όλους μεγαλύτερη ευθύνη. Είναι μια προσπάθεια που ξεκινά με την εκπαίδευση των ανθρώπων και τη δημιουργία ενός συμπαγέστερου πλαισίου νόμων, οι οποίοι θεσπίζονται για να κρατήσουν "στη γραμμή" εταιρείες και έθνη».

Είστε αισιόδοξος ή απαισιόδοξος για το μέλλον της Γης;

«Δεν είμαι αισιόδοξος προς το παρόν, αλλά υποθέτω ότι θα βρούμε έναν νέο τρόπο για να κινηθούμε προς τα εμπρός, διαφορετικά θα καταστρέψουμε τους εαυτούς μας και αυτόν τον όμορφο πλανήτη που είναι το "σπίτι" μας. Βλέπω την ανθρωπότητα σαν μια ανοιχτή πληγή πάνω στη Γη, να αιμορραγεί και -ταυτόχρονα- να καταστρέφει, κυνηγώντας κολοσσιαία κέρδη. Ακόμη, βλέπω τη μάχη για εξουσία και έλεγχο να υπερισχύει ενός καθαρού και ηθικού τρόπου διαβίωσης, προκειμένου να "υποστηριχθεί" ο μοντέρνος τρόπος ζωής μας. Μολύνουμε αυτόν τον πλανήτη με έναν ρυθμό που είναι ανυπόφορος και, για να πω την αλήθεια, τρομακτικός. Παρηγορούμαι κάπως από το ότι οι ΗΠΑ, η Ευρώπη, η Ιαπωνία και άλλα μέρη ήδη προσπαθούν να αναβαθμίσουν τις πρακτικές τους και να εκπαιδεύσουν τον κόσμο τους για έναν καλύτερο και πιο βιώσιμο τρόπο ζωής, αλλά ο χρόνος μας τελειώνει...».

Θεωρείτε ότι οι διάφορες σύνοδοι για το περιβάλλον που διοργανώνονται στον κόσμο, όπως η πρόσφατη στην Κοπεγχάγη, στοχεύουν πραγματικά στη σωτηρία της Γης;

«Θεωρώ ότι αυτές οι σύνοδοι είναι σημαντικές για να τραβήξουν την προσοχή σε αυτά τα προβλήματα, αλλά μέχρι οι ΗΠΑ και η Κίνα να μπουν επικεφαλής, βάζοντας στην άκρη ανταγωνισμούς και κέρδη, δεν θα υπάρχει αρκετή πρόοδος στην παύση αιμορραγίας της Γης και στην τοποθέτηση όλων μας σε έναν καλύτερο δρόμο».

Σχετίζεται η συνεχής καταστροφή της Γης με την έλλειψη ελευθερίας σε πολλές χώρες του κόσμου;

«Τα ισχυρά έθνη και οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες ελέγχουν σχεδόν τα πάντα και, αν το να καταπιέζουν τους ανθρώπους μιας συγκεκριμένης περιοχής υπηρετεί τις ανάγκες τους, τότε αυτό και συμβαίνει. Υπάρχει μια ευθεία σύνδεση μεταξύ της ανθρώπινης ελευθερίας και της ελευθερίας της Μητέρας Γης. Αλλά πού είναι εκείνοι οι φωτισμένοι ηγέτες, που μπορούν να σκεφτούν και να ενεργήσουν πάνω από τα βασικά τους ένστικτα;».

Τελικά, ποια είναι η συνταγή της ανθρώπινης ευτυχίας σε αυτόν τον πλανήτη;

«Το να μάθουμε να σεβόμαστε περισσότερο το περιβάλλον μας, τη σημασία της οικολογικής ισορροπίας πάνω στη Γη, όπως και μέσα στα σώματά μας, και μια πολύ πιο ξεκάθαρη κατανόηση του πού και πώς μας έρχονται οι διάφοροι φυσικοί πόροι, τι αντίκτυπο έχει η εξαγωγή αυτών των φυσικών αποθεμάτων πάνω σε άλλους ανθρώπους και τελικά πώς μπορούμε να είμαστε πιο υπεύθυνοι στην κατανάλωση των πλουτοπαραγωγικών πηγών. Ακόμη, το να συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να πιέσουμε για την ανάπτυξη και την εφαρμογή καθαρών, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ώστε να μπορέσουμε να μετακινηθούμε μακριά από τον καταραμένο κόσμο που το πετρέλαιο έχει δημιουργήσει για τόσο πολλούς ανθρώπους πάνω στη Γη, χαρακτηριστικό παράδειγμα του οποίου αποτελεί και η κατάσταση στο νιγηριανό Δέλτα».