Τετάρτη 29 Ιουλίου 2015

Μια ... αρχαία διαπραγμάτευση












Του  Κώστα  Ζακυνθινού

Στο   τέλος   του  πελοποννησιακού   πολέμου,  η     πολιορκημένη  από   στεριά  και   θάλασσα  Αθήνα,  έχοντας ουσιαστικά   ηττηθεί από  τους  Σπαρτιάτες  και  τους  συμμάχους  τους    και  έχοντας  εγκαταλειφθεί  από  τους  δικούς  της  συμμάχους,  αντιμετωπίζει  το  δίλημμα  :  μάχη  μέχρις  εσχάτων  ή  συμφωνία  συνθηκολόγησης  με τους  Σπαρτιάτες.  Ο  Αθηναίος  πολιτικός     Θηραμένης,  ζητά  από  τους  Αθηναίους  εντολή  διαπραγμάτευσης  με τους  Σπαρτιάτες,  αλλά   σκόπιμα  καθυστερεί   για  τρεις  μήνες  και  περισσότερο  να  κλείσει  συμφωνία,  ώστε  οι  Αθηναίοι  να  δεχτούν,  λόγω  της  έλλειψης  τροφίμων,  τους  όρους  των  Σπαρτιατών.  Κατά  την  επιστροφή  του  στην  Αθήνα,  ρίχνει  τις  ευθύνες  για  την  καθυστέρησή  του  στους  Σπαρτιάτες, και  ζητά  την  έγκριση  των  όρων  της  συμφωνίας  από  την  αθηναϊκή  βουλή.  Οι  Αθηναίοι, τελικά,  αποδεκατισμένοι  από  τις  στερήσεις,  δέχονται  τη  συμφωνία. 


 Ακολουθούν  το  αρχαίο  κείμενο  του   Ξενοφώντα  και   η  μετάφρασή  του.

Αξίζει,  όμως,  πρώτα   να  επισημανθούν  τα  εξής  :  


1.  Μετά  από  30  περίπου  χρόνια  πολέμου μεταξύ   Αθήνας  και  Σπάρτης,  η νικήτρια Σπάρτη -   παρά  τις  εισηγήσεις  των  κύριων συμμάχων  της,  των   Κορινθίων   και των  θηβαίων  -     δεν   καταστρέφει   τη  μεγάλη  αντίπαλό  της,  την  Αθήνα,  αλλά  της  επιτρέπει  να  συνεχίσει  να  υπάρχει,  αποδυναμωμένη  - οικονομικά,  πολιτικά  και  στρατιωτικά  -   έχοντας  χάσει   την  "εθνική" κυριαρχία  της. Η  Σπάρτη  δεν  επιλέγει  την  πολεμική  λύση,  αλλά  την  πολιτική.  Οι  λόγοι  είναι   γεωστρατηγικοί. Βλέπει  στο  μέλλον.  Φοβάται  τους  τωρινούς  συμμάχους  της,  κυρίως  τους  Θηβαίους.  Η  καταστροφή  της  Αθήνας  θα  τους  επέτρεπε   να  αναπτυχθούν  ακόμη  περισσότερο  σε  βάρος  της. Πράγματι,  οι  Θηβαίοι   αποδεικνύονται  στο  μέλλον  επικίνδυνοι  αντίπαλοι  της   Σπάρτης. 


2.  Κατά   τη  διαπραγμάτευση  μεταξύ Σπαρτιατών  -   Αθηναίων,  οι  Σπαρτιάτες  επιμένουν  σε  μέτρα  οικοδόμησης  εμπιστοσύνης, σε  προαπαιτούμενα,   από  την  πλευρά  της  Αθήνας,  ώστε  να  κλείσει  η  συμφωνία  :  ζητούν  το   γκρέμισμα  των  τειχών   της  Αθήνας   και  του  Πειραιά.  Μια  κίνηση  δηλωτική   υποτέλειας.



3. Η   αθηναϊκή  κοινή  γνώμη  αρχικά  αντέδρασε εντονότατα  στο  ενδεχόμενο  ταπεινωτικής  συνθηκολόγησης. Στη  συνέχεια, όμως, μεταστρέφεται, καθώς οι  Αθηναίοι  είναι  αποκλεισμένοι  από  στεριά  και  από  θάλασσα  και  τα  τρόφιμά  τους  τελειώνουν. Δε   χρειάζεται  περαιτέρω   στρατιωτική  επέμβαση  από  την  πλευρά  της  Σπάρτης. Οι   Αθηναίοι  αργά  ή  γρήγορα  θα  συνθηκολογήσουν   λόγω  της  υλικής  στέρησης. Η Σπάρτη   πιέζει -  αφόρητα  -   οικονομικά  την  Αθήνα.


4.  Η   αθηναϊκή  αντιπροσωπεία που  μεταβαίνει στους  Σπαρτιάτες  καθυστερεί  στις   διαπραγματεύσεις  περισσότερο  από  τρεις  μήνες,  ώστε  η  κοινή  γνώμη  της  Αθήνας,  υπό  την  πίεση  της  έλλειψης   τροφίμων,    να  μεταστραφεί  και  να  δεχτεί  τους  όρους  της  Σπάρτης. 

5.  Η  συμφωνία  πρέπει  να  εγκριθεί  από   τη βουλή  της  Αθήνας  και  της  Σπάρτης. Τίθεται,  λοιπόν,  ζήτημα  αν  θα  "περάσει"  από    την  αθηναϊκή  βουλή,  καθώς  κάποιοι  αντιδρούν  έντονα,  θεωρώντας  τη  συμφωνία  "εθνική"  ταπείνωση  και  καταστροφή.

6.  Τελικά,   στη  βουλή  της  Αθήνας  λίγοι  αντέδρασαν.  Οι  περισσότεροι  δέχτηκαν  τη  συμφωνία.  Υπέρ   της   συμφωνίας  τάχτηκε  ο  αρχηγός  της  αθηναϊκής  αντιπροσωπείας  στη  διαπραγμάτευση,  ο  Θηραμένης. Ας  σημειωθεί   ότι    ονομάστηκε  και  "κόθορνος"  -  όπως  τα  υποδήματα  των   ηθοποιών   του  θεάτρου  που  ταίριαζαν  και  στα  δύο  πόδια -  γιατί  άλλαζε  πολιτικές  απόψεις.  Η  Αθήνα   δεν   καταστράφηκε.   Οι  Σπαρτιάτες  εδραίωσαν  για    μερικά  χρόνια     την  κυριαρχία  τους.

Αρχαίο  κείμενο 


 Τοιούτων δὲ ὄντων *Θηραμένης εἶπεν ἐν **ἐκκλησίᾳ  ὅτι εἰ βούλονται αὐτὸν πέμψαι παρὰ ***Λύσανδρον, εἰδὼς ἥξει  Λακεδαιμονίους πότερον ἐξανδραποδίσασθαι τὴν πόλιν βουλόμενοι ἀντέχουσι περὶ τῶν τειχῶν ἢ πίστεως ἕνεκα. πεμφθεὶς δὲ διέτριβε παρὰ Λυσάνδρῳ τρεῖς μῆνας καὶ πλείω, ἐπιτηρῶν  ὁπότε Ἀθηναῖοι ἔμελλον διὰ τὸ ἐπιλελοιπέναι τὸν σῖτον ἅπαντα ὅ τι τις λέγοι ὁμολογήσειν. 


[2.2.17] ἐπεὶ δὲ ἧκε τετάρτῳ  μηνί, ἀπήγγειλεν ἐν ἐκκλησίᾳ ὅτι αὐτὸν Λύσανδρος τέως  μὲν κατέχοι, εἶτα κελεύοι εἰς Λακεδαίμονα ἰέναι· οὐ γὰρ  μετὰ ταῦτα ᾑρέθη πρεσβευτὴς εἰς Λακεδαίμονα αὐτοκράτωρ  δέκατος αὐτός. 
[2.2.18] Λύσανδρος δὲ τοῖς ἐφόροις ἔπεμψεν ἀγγελοῦντα μετ’ ἄλλων Λακεδαιμονίων Ἀριστοτέλην, φυγάδα  Ἀθηναῖον ὄντα, ὅτι ἀποκρίναιτο Θηραμένει ἐκείνους κυρίους  εἶναι εἰρήνης καὶ πολέμου.

 [2.2.19] Θηραμένης δὲ καὶ οἱ ἄλλοι  πρέσβεις ἐπεὶ ἦσαν ἐν Σελλασίᾳ, ἐρωτώμενοι δὲ ἐπὶ τίνι  λόγῳ ἥκοιεν εἶπον ὅτι αὐτοκράτορες περὶ εἰρήνης, μετὰ ταῦτα  οἱ ἔφοροι καλεῖν ἐκέλευον αὐτούς. ἐπεὶ δ’ ἧκον, ἐκκλησίαν  ἐποίησαν, ἐν ᾗ ἀντέλεγον ****Κορίνθιοι καὶ Θηβαῖοι μάλιστα, πολλοὶ δὲ καὶ ἄλλοι τῶν Ἑλλήνων, μὴ σπένδεσθαι Ἀθηναίοις, ἀλλ’ ἐξαιρεῖν. 

[2.2.20] Λακεδαιμόνιοι δὲ οὐκ ἔφασαν πόλιν  Ἑλληνίδα ἀνδραποδιεῖν μέγα ἀγαθὸν εἰργασμένην ἐν τοῖς  μεγίστοις κινδύνοις γενομένοις τῇ Ἑλλάδι, ἀλλ’ ἐποιοῦντο  εἰρήνην ἐφ’ ᾧ τά τε μακρὰ τείχη καὶ τὸν Πειραιᾶ καθελόντας  καὶ τὰς ναῦς πλὴν δώδεκα παραδόντας καὶ τοὺς φυγάδας  καθέντας τὸν αὐτὸν ἐχθρὸν καὶ φίλον νομίζοντας Λακεδαιμονίοις ἕπεσθαι καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν ὅποι ἂν  ἡγῶνται.

[2.2.21] Θηραμένης δὲ καὶ οἱ σὺν αὐτῷ πρέσβεις ἐπανέφερον ταῦτα εἰς τὰς Ἀθήνας. εἰσιόντας δ’ αὐτοὺς ὄχλος  περιεχεῖτο πολύς, φοβούμενοι μὴ ἄπρακτοι ἥκοιεν· οὐ γὰρ  ἔτι ἐνεχώρει μέλλειν διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἀπολλυμένων τῷ  λιμῷ. 

[2.2.22] τῇ δὲ ὑστεραίᾳ ἀπήγγελλον οἱ πρέσβεις ἐφ’ οἷς οἱ  Λακεδαιμόνιοι ποιοῖντο τὴν εἰρήνην· προηγόρει δὲ αὐτῶν  Θηραμένης, λέγων ὡς χρὴ πείθεσθαι Λακεδαιμονίοις καὶ τὰ  τείχη περιαιρεῖν. ἀντειπόντων δέ τινων αὐτῷ, πολὺ δὲ  πλειόνων συνεπαινεσάντων, ἔδοξε δέχεσθαι τὴν εἰρήνην. 

 [2.2.23] μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρός τε κατέπλει εἰς τὸν Πειραιᾶ καὶ  οἱ φυγάδες κατῇσαν καὶ τὰ τείχη   κατέσκαπτον ὑπ’ αὐλητρίδων πολλῇ προθυμίᾳ, νομίζοντες ἐκείνην τὴν ἡμέραν τῇ Ἑλλάδι  ἄρχειν τῆς  ἐλευθερίας. 

Ξενοφώντος   Ελληνικά  ΒΙΒΛΙΟ 2. Κεφάλαιο 2. §16-23

*Θηραμένης   : Αθηναίος   πολιτικός,  ανέλαβε  τις  διαπραγματεύσεις  για επίτευξη  συμφωνίας -   συνθηκολόγησης   με  τους  Σπαρτιάτες.  Ονομάστηκε  και  "κόθορνος"  -  όπως  τα  υποδήματα  των   ηθοποιών   του  θεάτρου  που  ταίριαζαν  και  στα  δύο  πόδια -  γιατί  άλλαζε  πολιτικές  απόψεις.
**ἐκκλησίᾳ  :   η   εκκλησία  του  δήμου  των  Αθηναίων. Εκεί  λαμβάνονταν  οι  αποφάσεις.  Συμμετείχαν  όλοι  οι  ενήλικοι   άνδρες Αθηναίοι.
***Λύσανδρος   :  Σπαρτιάτης   ναύαρχος,  αρχηγός  του  σπαρτιατικού  στόλου. Νίκησε  τον  αθηναϊκό  στόλο  με  τέχνασμα.  Το  νούμερο  2   των  Σπαρτιατών.
****Κορίνθιοι καὶ Θηβαῖοι   :   σύμμαχοι   των  Σπαρτιατών.  Ζήτησαν  από  τη  Σπάρτη  να  μη  συνθηκολογήσει  με  τους  Αθηναίους,  αλλά  να  τους  καταστρέψουν.

Μετάφραση
[2.16] Ενώ τα πράγματα βρίσκονταν σ’ αυτό το σημείο, ο Θηραμένης υποστήριξε στη συνέλευση του λαού ότι, αν θελήσουν να στείλουν τον ίδιο στο Λύσανδρο, θα επιστρέψει γνωρίζοντας τι από τα δύο συμβαίνει, αν δηλαδή οι Λακεδαιμόνιοι επιμένουν στο ζήτημα της κατεδάφισης των τειχών, επειδή θέλουν να  εξανδραποδίσουν την πόλη ή για να έχουν κάποια εγγύηση καλής πίστης. Όταν όμως οι Αθηναίοι τον έστειλαν, έμεινε κοντά στο Λύσανδρο καθυστερώντας για   περισσότερο από τρεις μήνες, περιμένοντας πότε αυτοί, εξαιτίας της παντελούς έλλειψης τροφίμων, θα αποδέχονταν οποιοδήποτε όρο τους πρότεινε κάποιος.

[2.17] Γύρισε λοιπόν τον τέταρτο μήνα κι ανέφερε στη Συνέλευση ότι τάχα ο Λύσανδρος δεν τον άφηνε ως τότε να φύγει, και τώρα του λέει να πάει στη Λακεδαίμονα επειδή δεν έχει ο ίδιος εξουσία ν’ απαντήσει στις ερωτήσεις του, παρά μόνο οι έφοροι. Τότε οι Αθηναίοι τον εκλέξαν να πάει στη Λακεδαίμονα πρέσβης με γενική πληρεξουσιότητα, μαζί μ’ άλλους εννιά.

[2.18] Στο μεταξύ ο Λύσανδρος ειδοποίησε τους εφόρους, στέλνοντάς τους τον Αθηναίο εξόριστο Αριστοτέλη και άλλους, Λακεδαιμονίους, ότι είπε του Θηραμένη πως αυτοί μονάχα είχαν εξουσία ν’ αποφασίζουν για πόλεμο και για ειρήνη.

[2.19] Σαν έφτασε ο Θηραμένης με τους υπόλοιπους πρέσβεις στη Σελλασία και τους ρώτησαν τι έρχονται να κάνουν, αποκρίθηκαν ότι έρχονται πληρεξούσιοι να διαπραγματευτούν ειρήνη. Τότε οι έφοροι πρόσταξαν να τους φωνάξουν, κι όταν ήρθαν συγκάλεσαν Συνέλευση. Εκεί διαμαρτυρήθηκαν πολλοί άλλοι Έλληνες, και ιδίως οι Κορίνθιοι κι οι Θηβαίοι, λέγοντας ότι δεν πρέπει να κάνουν συνθήκη με τους Αθηναίους, αλλά να τους αφανίσουν.

[2.20] Οι Λακεδαιμόνιοι όμως δήλωσαν ότι αρνούνται να υποδουλώσουν πόλη ελληνική που τόσες υπηρεσίες είχε προσφέρει τον καιρό του μεγαλύτερου κινδύνου που είχε απειλήσει ποτέ την Ελλάδα· δέχτηκαν λοιπόν να γίνει ειρήνη με τον όρο ότι οι Αθηναίοι θα γκρεμίσουν τα Μακρά Τείχη και τα τείχη του Πειραιά, θα παραδώσουν όλα τους τα πλοία εκτός από δώδεκα, θα φέρουν πίσω τους εξόριστους, θα ’χουν τους ίδιους εχθρούς και φίλους με τους Λακεδαιμονίους και θα εκστρατεύουν μαζί τους στη στεριά και στη θάλασσα, όπου τους οδηγούν αυτοί.

[2.21] Μ’ αυτό το μήνυμα επέστρεψαν ο Θηραμένης κι οι άλλοι πρέσβεις στην Αθήνα Καθώς έμπαιναν στην πόλη, τους περικύκλωσε πλήθος κόσμου, τρέμοντας μην τυχόν γύριζαν άπρακτοι· δεν άντεχαν άλλη αναβολή, τόσο πολλοί ήταν οι θάνατοι από την πείνα.

[2.22] Την άλλη μέρα οι πρέσβεις ανέφεραν τους όρους που έβαζαν οι Λακεδαιμόνιοι για ειρήνη· στ’ όνομα ολωνών μίλησε ο Θηραμένης, λέγοντας ότι έπρεπε να εισακούσουν τους Λακεδαιμονίους και να γκρεμίσουν τα Τείχη. Μερικοί αντιμίλησαν, η μεγάλη πλειοψηφία όμως τον επιδοκίμασε κι αποφάσισαν να δεχτούν την ειρήνη.

[2.23] Μετά απ’ αυτά ο Λύσανδρος αγκυροβόλησε στον Πειραιά, οι εξόριστοι γύρισαν, και βάλθηκαν με πολλήν όρεξη να γκρεμίζουν τα Τείχη, στους ήχους αυλού που έπαιζαν κορίτσια – νομίζοντας ότι από κείνη τη μέρα ελευθερωνόταν η Ελλάδα.



Δεν υπάρχουν σχόλια: