Η μετανάστευση των νέων "φαντάζει" διέξοδος στην ανεργία

Κύμα μετανάστευσης νέου επιστημονικού προσωπικού δημιουργεί η παρατεταμένη ύφεση. Η υψηλή ανεργία και οι χαμηλές απολαβές δείχνουν την πόρτα εξόδου στους νέους, οι οποίοι είναι απογοητευμένοι από την χώρα τους. Στους νέους κυρίαρχα είναι τα συναισθήματα της αγωνίας και της απογοήτευσης για την κατάσταση και τις προοπτικές στην ελληνική οικονομία αλλά και για το μέλλον, που προβλέπεται δυσοίωνο. Ανεργία, υποαπασχόληση ή ετεροαπασχόληση είναι αυτό που περιμένει τους νέους  πτυχιούχους μετά  την αποφοίτησή τους.

Πού όμως οφείλεται αυτό το τόσο έντονο στη χώρα μας φαινόμενο της νέας  μετανάστευσης; Της μετανάστευσης, δηλαδή, των νέων πτυχιούχων, που είτε έχουν βρει κλειστές τις πόρτες της αγοράς εργασίας είτε η φύση της απασχόλησή τους δεν συνάδει με τις σπουδές τους ή με τα προσόντα τους. 
Οφείλεται κυρίως στους εξής λόγους :

Στα χαρακτηριστικά της αγοράς εργασίας, όπως τη βρήκαν μετά την

αποφοίτησή τους από κολέγια και πανεπιστήμια. Την κατάσταση αυτήν την περιγράφουν διεξοδικά νέοι άνθρωποι, με λόγια όπως : «το σύστημα στην  Ελλάδα δεν ενθαρρύνει τους νέους», «δεν βρήκα δουλειά, γιατί δεν είχα  γνωριμίες», «εδώ δεν μπορείς να ζήσεις μια αξιοπρεπή ζωή». Σύμφωνα με την έρευνα, ο σημαντικότερος λόγος για την αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό είναι οι καλύτερες προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης, η αξιοκρατία στον εργασιακό χώρο, οι οικονομικές απολαβές, το ενδιαφέρον για την εργασία και η απόκτηση περισσότερων και εξειδικευμένων γνώσεων.

Είναι γεγονός ότι συνεχώς αυξάνεται ο αριθμός των νεαρών  αποφοίτων ανώτερων και ανώτατων ιδρυμάτων που φεύγουν από την Ελλάδα, καθώς η επιδεινούμενη ύφεση πνίγει την αγορά εργασίας. Μεγάλα ποσοστά ανεργίας παρατηρούνται στους Έλληνες αποφοίτους πανεπιστημίων, καθώς η αγορά εργασίας στην Ελλάδα δεν μπορεί να τους απορροφήσει, ενώ η κατάσταση έχει επιδεινωθεί με την οικονομική κρίση. Η υψηλή ανεργία και οι χαμηλές απολαβές δείχνουν την πόρτα εξόδου στους νέους οι οποίοι εγκαταλείπουν απογοητευμένοι τη χώρα τους.  Ταυτόχρονα τονίζεται ότι η διαφθορά και η έλλειψη αξιοκρατίας  -  δυστυχώς η χώρα μας ήδη από τα πρώτα χρόνια ίδρυσης του ελληνικού κράτους χαρακτηρίζεται από μια «κουλτούρα ρουσφετιού» - ωθούν τους νέους να στραφούν σε άλλες χώρες αναζητώντας ένα πιο δίκαιο επαγγελματικό μέλλον. 

Μία επιπλέον αιτία συνδέεται με την ελλιπή δημιουργία νέων θέσεων εργασίας από τις επιχειρήσεις. Οι τελευταίες επενδύουν όλο και λιγότερο στην Ελλάδα. Πολλές επιχειρήσεις, αντίθετα, μεταφέρουν τα κεφάλαιά τους και επενδύουν στο εξωτερικό. Πολλές μάλιστα άρχισαν ή σκέφτονται να  μεταφέρουν είτε την παραγωγή τους είτε ακόμα και την έδρα τους σε χώρες  όμορες με λιγότερο δυσβάσταχτο φορολογικό περιβάλλον. Παράλληλα, η  εισροή ξένων κεφαλαίων στην Ελλάδα είναι πολύ μικρή.

·   Υπάρχει επίσης αδυναμία πρόσβασης των νέων στην αγορά εργασίας.

Στις διάφορες έρευνες που έχουν γίνει υπογραμμίζεται η ανυπαρξία εργασιακής εμπειρίας ως βασικής αιτίας που οι επιχειρήσεις δεν προσλαμβάνουν νέους. Τα προγράμματα πρακτικής άσκησης, απόκτησης εργασιακής εμπειρίας, επαγγελματικής ειδίκευσης κ.λπ. δεν εμφανίζονται να έχουν την αποτελεσματικότητα και να εφοδιάζουν τους νέους με τα προσόντα που οι επιχειρήσεις απαιτούν.

Τέλος, η ανεργία των νέων τροφοδοτείται από την πολύ υψηλότερη ανεργία των πτυχιούχων ΑΕΙ-ΤΕΙ σε σύγκριση με τους αποφοίτους της βασικής και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτό το παράδοξο φαινόμενο οφείλεται - όπως δείχνουν όλες οι έρευνες απορροφητικότητας των ΑΕΙ - ΤΕΙ   - στην αναντιστοιχία των ειδικεύσεων και προσόντων των πτυχιούχων με αυτά που ζητά η αγορά εργασίας. Επιπλέον, τα προγράμματα των περισσότερων  εκπαιδευτικών ιδρυμάτων συνεχίζουν να είναι προσκολλημένα στη δεκαετία  του '70. Οι εκτιμήσεις για τη μελλοντική πορεία του φαινομένου δεν είναι αισιόδοξες.

Διαχρονικά καταγράφεται μια ισχυρή συρρίκνωση της απασχολησιμότητας των νέων στη χώρα μας. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Ινστιτούτου Εργασίας (ΙΝΕ) στις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην αγορά εργασίας, οι οποίες έχουν ήδη γίνει ορατές με την αύξηση των απολύσεων και τη μη αναπλήρωση των θέσεων εργασίας που χάνονται.

H κρισιμότητα της κατάστασης επιβάλλει την άμεση ανάληψη δραστικών μέτρων. Πράγμα όχι εύκολο καθώς η οικονομική κρίση έχει επιδεινώσει μια ήδη νοσηρή στην αγορά εργασίας κατάσταση. Συνεπώς κατά την άποψή μας, τα απαραίτητα μέτρα πρέπει να στοχεύουν τόσο στην άμεση ανακούφιση από τις συνέπειες της κρίσης, όσο και στη μακροχρόνια αναδιάρθρωση της οικονομίας.

Όσον αφορά τα άμεσα μέτρα, η ελληνική κυβέρνηση καλείται να αναλάβει δράση και να προωθήσει μεταρρυθμίσεις που θα φέρουν γρήγορα αποτελέσματα -  χωρίς ταυτόχρονα να αυξηθούν οι δημόσιες δαπάνες-  όπως η βελτίωση των μηχανισμών αναζήτησης εργασίας και κατάρτισης και η μείωση των επιδομάτων για τους μακροχρόνια ανέργους. Ο ΟΟΣΑ ήδη προτείνει πιθανά σχέδια δράσης όπως η καταβολή περιορισμένης αποζημίωσης στην περίπτωση απόλυσης νέων (καθώς και επιμήκυνση της δοκιμαστικής περιόδου για τις συμβάσεις αορίστου χρόνου), σε μια προσπάθεια να πειστούν οι εταιρίες να προσλάβουν νέους, απελευθερωμένες από το φόβο του υψηλού κόστους απόλυσης, σε περίπτωση που ο νέος και άπειρος εργαζόμενους αποδειχτεί ότι δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της επιχείρησης.

Μέτρα αναλόγου  –ίσως και μεγαλύτερης βαρύτητας – πρέπει όμως να ληφθούν για την αντιμετώπιση της ανεργίας που υφίσταται στην Ελλάδα ανεξάρτητα και πριν την οικονομική κρίση.  Μέτρα που θα αποβλέπουν σε μια πιο μακροπρόθεσμη πολιτική αναδιάρθρωσης της οικονομίας και ανάπτυξη, που θα ανακάμψουν την εγχώρια αγορά εργασίας. Η δομή της αγοράς στην Ελλάδα έχει άμεση ανάγκη την ενίσχυση της καινοτομίας, ώστε να υπάρξουν περισσότερες επιχειρήσεις που θα θέλουν να αξιοποιήσουν τους αποφοίτους των πανεπιστημίων και όχι μόνο.

Ένα μέτρο - κλειδί, είναι η αναβάθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης - κατάρτισης από την πολιτεία. Οι νέοι πρέπει να είναι συνεχώς ενήμεροι για τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά εργασίας. Είναι απόλυτα απαραίτητη η συνεργασία ανάμεσα στα πανεπιστήμια και στην αγορά εργασίας, ακόμη και ανάμεσα στις επιχειρήσεις και στις σχολές τεχνικής κατάρτισης. Η δημιουργία τμημάτων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να γίνεται με συστηματική μελέτη της αγοράς εργασία καθώς αρκετά από αυτά παρέχουν τίτλους που δεν «λένε τίποτα» στην προσπάθεια των αποφοίτων να βρουν εργασία. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι σε αρκετές χώρες του εξωτερικού ενοποιούνται τμήματα πανεπιστημίων τα οποία επανέρχονται σε ευρύτερες ομάδες επιστημών. Επιπλέον η τριτοβάθμια εκπαίδευση έτσι όπως έχει αναπτυχθεί στην Ελλάδα προετοιμάζει στελέχη για τον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα και όχι για τον ιδιωτικό. Πολλοί νέοι επιδιώκουν να εισαχθούν σε AEI και TEI-είτε έχουν τα προσόντα είτε όχι-με την ελπίδα ότι όταν αποφοιτήσουν, θα εργαστούν στο Δημόσιο, ενώ ελάχιστη προσοχή δίνεται στην τεχνική εκπαίδευση. Επειδή όμως το Δημόσιο έχει περιορίσει σημαντικά τις προσλήψεις, η ανεργία διογκώνεται. Αντίθετα, υπάρχει έλλειψη προσφοράς τεχνικών επαγγελμάτων. Εδώ βρίσκεται η μεγάλη διαφορά μας από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες έχουν ανεπτυγμένη βιομηχανία και η πλειονότητα των αποφοίτων Λυκείου απασχολείται σε αυτήν. H δυσλειτουργία αυτή με την τεχνική εκπαίδευση στην Ελλάδα φαίνεται ότι αποτελεί και τη σημαντικότερη συμβολή της εκπαίδευσης στον παράγοντα «ανεργία».  Συνεπώς η παρούσα κατάσταση επιβάλλεται να αλλάξει με το να δοθεί η δέουσα έμφαση στην τεχνική εκπαίδευση. Ωστόσο, σ’ αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί ότι το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης το φέρει όχι τόσο το εκπαιδευτικό σύστημα αλλά η ίδια η οικονομία και τα διαρθρωτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει. Και αυτό γιατί η ανεργία έχει πιο πολύ να κάνει με την ύπαρξη ή όχι θέσεων εργασίας και λιγότερο με την εκπαίδευση αυτή καθαυτή.

Για τη μείωση της ανεργίας έμφαση πρέπει να δοθεί στον εγκαταλελειμμένο  γεωργικό τομέα. Είναι τουλάχιστον λυπηρό –αν όχι καταστροφικό το φαινόμενο της εγκατάλειψης της γεωργίας σε μια κατά κόρων γεωργική χώρα και η στροφή σε έναν τριτογενή τομέα που υπολειτουργεί καθώς δεν υπάρχει το κατάλληλο αναπτυξιακό υπόβαθρο –τουλάχιστον όχι ακόμη – στη χώρα μας. Πολύ περισσότερο για τις βιολογικές καλλιέργειες στην οποίες η χώρα μας θα μπορούσε να διέθετε συγκριτικό πλεονέκτημα. Σε ποια έκταση , όμως, ο πρωτογενής τομέας είναι σε θέση να απασχολήσει χιλιάδες νέους, όταν η Κοινή Γεωργική Πολιτική της ΕΕ συρρικνώνεται; Εξ άλλου ποιος διατίθεται να «φάει τα νιάτα του δουλεύοντας στα χωράφια;» Αυτή η στενόμυαλη και εσφαλμένη, ωστόσο, νοοτροπία του έλληνα  - τόσο του νέου όσο και του γονιού που θέλει το παιδί του «επιστήμονα» με αποτέλεσμα μια πληθώρα «άσχετων επιστημόνων»  ή «κορνιζαρισμένων πτυχίων»- πρέπει οπωσδήποτε να μεταβληθεί αν επιδιώκουμε πραγματικά την ανάπτυξη της χώρας.

Ελπίζοντας σε ένα καλύτερο μέλλον, τονίζουμε πως είναι αναγκαία η αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου στην χώρα μας με την παράλληλη προώθηση της έρευνας, κάτι που θα συντελέσει στην εξομάλυνση προσφοράς και ζήτησης στην αγορά εργασίας τόσο των πτυχιούχων όσο και των μη. 

                             Τσιλιμιγκρά   Ευαγγελία    

                             Kείμενο  από το   διαδίκτυο