Διδαγμένο κείμενο
Πλάτωνος Πολιτεία 519 Β – D
Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ ἀνάγκη ἐκ τῶν προειρημένων, μήτε τοὺς ἀπαιδεύτους καὶ ἀληθείας ἀπείρους ἱκανῶς ἄν ποτε πόλιν ἐπιτροπεῦσαι, μήτε τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους, τοὺς μὲν ὅτι σκοπὸν ἐν τῷ βίῳ οὐκ ἔχουσιν ἕνα, οὗ στοχαζομένους δεῖ ἅπαντα πράττειν ἃ ἂν πράττωσιν ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ, τοὺς δὲ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν, ἡγούμενοι ἐν μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι;
Ἀληθῆ, ἔφη.
Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ’ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.
Τὸ ποῖον δή;
Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ’ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ’ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ’ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι.
Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Τί δέ; … ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.»
Μονάδες 10
B. Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:
Β1. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων – φράσεων του κειμένου: ἐν παιδείᾳ (μονάδες 6), ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν (μονάδες 9).
Μονάδες 15
Β2. Με βάση το κείμενο που σας δίνεται να προσδιορίσετε ποιοι δεν είναι κατάλληλοι να αναλάβουν πολιτικές εξουσίες και γιατί.
Μονάδες 15
Β3. Πώς εξηγεί ο Πλάτωνας τη μετάβαση από τη Δημοκρατία στην Τυραννίδα και ποια είναι, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, τα χαρακτηριστικά των δύο αυτών πολιτευμάτων;
Μονάδες 10
Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής : απόρρητος, ντροπαλός, αντιβιοτικό, αποχή, δυσπραγία, μονοκατοικία, προφήτης, είδωλο, βάθρο, ανυπόμονος
Μονάδες 10
Γ. Αδίδακτο κείμενο
Ξενοφῶντος Συμπόσιον Ι, 11-12
Ἐκεῖνοι μὲν οὖν σιωπῇ ἐδείπνουν, ὥσπερ τοῦτο ἐπιτεταγμένον αὐτοῖς ὑπὸ κρείττονός τινος. Φίλιππος δ’ ὁ γελωτοποιὸς κρούσας τὴν θύραν εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις τε εἴη καὶ δι’ ὅ τι κατάγεσθαι βούλοιτο, συνεσκευασμένος τε παρεῖναι ἔφη πάντα τὰ ἐπιτήδεια ὥστε δειπνεῖν τἀλλότρια, καὶ τὸν παῖδα δὲ ἔφη πάνυ πιέζεσθαι διά τε τὸ φέρειν μηδὲν καὶ διὰ τὸ ἀνάριστον εἶναι. ὁ οὖν Καλλίας ἀκούσας ταῦτα εἶπεν· Ἀλλὰ μέντοι, ὦ ἄνδρες, αἰσχρὸν στέγης γε φθονῆσαι· εἰσίτω οὖν. καὶ ἅμα ἀπέβλεψεν εἰς τὸν Αὐτόλυκον, δῆλον ὅτι ἐπισκοπῶν τί ἐκείνῳ δόξειε τὸ σκῶμμα εἶναι.
ὁ ἀνάριστος = ο νηστικός
Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.
Μονάδες 20
Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
κρείττονος : την αιτιατική πληθυντικού του ίδιου βαθμού στο θηλυκό γένος
ὅ τι : τη γενική ενικού του ίδιου γένους
ἔφη : το τρίτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα
πάντα : τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος
φέρειν : το απαρέμφατο αορίστου β΄ στην ίδια φωνή
ταῦτα : την ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού γένους
ἄνδρες : την κλητική του ενικού
αἰσχρόν : τη δοτική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος
εἰσίτω : το δεύτερο ενικό πρόσωπο στην ίδια έγκλιση στον ίδιο χρόνο
δόξειε : το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου
Μονάδες 10
Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων : αὐτοῖς, τῷ ὑπακούσαντι, διὰ τὸ φέρειν, ἀνάριστον, φθονῆσαι, ἐκείνῳ (μονάδες 6)
Γ3β. «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις εἴη»: Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Να ληφθεί υπόψη ότι ο πλάγιος λόγος εξαρτάται από το «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι».
(μονάδες 4)
Μονάδες 10
Σχολιασμός
Το γνωστό κείμενο ήταν από τα αναμενόμενα.
Η άσκηση Β1 ήθελε προσοχή. Το σχόλιο του σχολικού βιβλίου "ἐν παιδείᾳ " ( Σελίδα. 119 ) κατ' ορισμένους δεν επαρκούσε για την απάντηση στο α σκέλος της ερώτησης. Αν διορθωθεί τελικά έτσι, πολλοί μαθητές θα χάσουν 3 μόρια μόνο από το πρώτο σκέλος της Β1.
Οι άλλες ασκήσεις του γνωστού ήταν βατές.
Το άγνωστο κείμενο ήταν δύσκολο. Δεν είχε δύσκολη σύνταξη, αλλά δεν έβγαζε νόημα σε ορισμένα σημεία. Δεν είχε νοηματική αλληλουχία, ώστε να βοηθηθεί ο έξυπνος μαθητής. Η επιλογή του είχε στόχο απλώς να χάσουν οι μαθητές μονάδες από τη μετάφραση. Δεν αξιολογεί όμως ούτε τις γνώσεις των μαθητών ούτε τις νοητικές τους ικανότητες. Άσκηση μη ευφυής. Ήταν κακή επιλογή.
Οι ασκήσεις γραμματικής και συντακτικού ήταν σε κανονικό επίπεδο δυσκολίας.
Απαντήσεις
Διδαγμένο κείμενο
Α1.
Μετάφραση
Σωκράτης: Τι λοιπόν; Αυτό δεν είναι φυσικό, είπα εγώ, και δεν απορρέει αναγκαστικά από τα προηγούμενα, ότι δηλαδή ούτε οι απαίδευτοι και όσοι δεν έχουν γνωρίσει την αλήθεια θα μπορούσαν ποτέ να κυβερνήσουν ικανοποιητικά μια πόλη, ούτε αυτοί που αφήνονται να ασχολούνται ως το τέλος της ζωής τους με την παιδεία, οι πρώτοι, γιατί δεν έχουν ένα συγκεκριμένο στόχο στη ζωή τους, τον οποίο κυνηγώντας πρέπει να κάνουν όλα ανεξαιρέτως όσα τυχόν πράττουν και στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή, και οι δεύτεροι, επειδή με τη θέλησή τους δε θα αναμειχθούν στην πρακτική ζωή, γιατί νομίζουν ότι έχουν εγκατασταθεί στα νησιά των μακαρίων, ενώ είναι ακόμα ζωντανοί;
- Αλήθεια (λες), είπε.
- Δικό μας λοιπόν έργο, είπα εγώ, των ιδρυτών της πολιτείας, είναι να εξαναγκάσουμε τις πιο ξεχωριστές φύσεις να φτάσουν στο μάθημα το οποίο είπαμε προηγουμένως ότι είναι το σπουδαιότερο, να δουν δηλαδή το αγαθό και να ανεβούν εκείνη την ανηφορική οδό, και όταν, αφού ανεβούν, δουν αρκετά, να μην τους επιτρέψουμε αυτό που τώρα επιτρέπεται.
Β1.
«ἐν παιδείᾳ»
Αρχική σημασία της λέξης είναι η ανατροφή, η διαπαιδαγώγηση του παιδιού. Από τον 5ο όμως αιώνα και εξής ως όρος της παιδαγωγικής δηλώνει τη γενική καλλιέργεια (σωματική και πνευματική), που αποτελεί προνόμιο μόνο του ανθρώπου (γι’ αυτό άλλωστε και στα λατινικά αποδίδεται με τον όρο humanitas). Συγκεκριμένα για τον Πλάτωνα παιδεία είναι η στροφή της ψυχής προς την ιδέα του αγαθού, η δύσκολη πορεία από την άγνοια στη γνώση. Σε άλλο σημείο της «Πολιτείας» ο Πλάτωνας αναφέρει ότι η παιδεία παρέχεται για το σώμα με τη γυμναστική και για την ψυχή με τη μουσική.
Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η παιδεία έχει τεράστια σημασία για το φιλόσοφο και αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να λειτουργήσει σωστά η πολιτεία. Ένας πεπαιδευμένος πολιτικός ηγέτης μπορεί να καθοδηγήσει σωστά τους πολίτες και να συμβάλει στην απονομή της δικαιοσύνης και την κατάκτηση της ευτυχίας. Ένας πεπαιδευμένος πολίτης, από την άλλη, μπορεί με τη σωστή καθοδήγηση να μάθει να τηρεί τους νόμους, να συμβιώνει αρμονικά με τους συμπολίτες του, να δείχνει σεβασμό στο πρόσωπό τους και να συνεργάζεται εποικοδομητικά.
+ Οι σελίδες 97- 98 του σχολικού βιβλίου ( η Αγωγή των φυλάκων )
"ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν"
- Πολύ συχνά στον Πλάτωνα λέξεις που σημαίνουν το «ἄνω» και την «ανάβαση» χρησιμοποιούνται μεταφορικώς για την παιδεία και τα αγαθά που προσφέρει.
- Η κατάκτησή του αγαθού είναι δύσκολη και απαιτεί κόπο, επίπονη προσπάθεια και αγώνα («ἀναβῆναι», «ἀνάβασιν» )
- Πρόκειται για μια ανοδική πορεία, που οδηγεί στην ολοένα υψηλότερη γνώση και διάπλαση ήθους. Από τον κόσμο των αισθήσεων φτάνει ο άνθρωπος μέσω της παιδείας στο νοητό κόσμο και στη θέαση του Αγαθού, κατακτώντας όλα τα επίπεδα της γνώσης.
- Ο Πλάτων θεωρεί ότι μόνο οι εξαιρετικές προσωπικότητες, οι χαρισματικοί άνθρωποι που υπερέχουν σε αρετές από τους υπόλοιπους, δηλαδή οι φιλόσοφοι, μπορούν με την κατάλληλη παιδεία να φτάσουν στη θέαση του αγαθού. Αυτοί ανήκουν στην τάξη των φυλάκων. Ο Πλάτων πιστεύει ότι δε διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι αυτές τις πνευματικές ικανότητες (όπως για παράδειγμα αυτοί που ανήκουν στην τάξη των δημιουργών) και συνεπώς, δεν μπορούν να δουν το αγαθό.
Β2.
Ο Σωκράτης διακρίνει δύο κατηγορίες ανθρώπων ακατάλληλων να αναλάβουν τη διοίκηση της πολιτείας.
α. Οι απαίδευτοι («ἀπαιδεύτους»), οι τυχαίοι και αφιλοσόφητοι πολιτικοί.
Δεν μπορούν να κυβερνήσουν σωστά μια πολιτεία, διότι τους λείπει η παιδεία («ἀληθείας ἀπείρους»), δεν έχουν γνώσεις ούτε έχουν κατακτήσει την αρετή, μέσα απαραίτητα για να φτάσουν στη θέαση του αγαθού. Επιπλέον, δεν έχουν ένα συγκεκριμένο στόχο στη ζωή τους, έναν ανώτερο στόχο, που να κατευθύνει όλες τους τις ενέργειες («τοὺς μὲν ὅτι … καὶ δημοσίᾳ»). Ο στόχος αυτός θα έπρεπε να είναι η πλήρης αφοσίωση στη διοίκηση της πολιτείας, χαρακτηριστικό που διέθεταν οι φιλόσοφοι, αφού δεν είχαν οικογένεια ούτε περιουσία για να είναι ανεπηρέαστοι και πλήρως αφοσιωμένοι στο κοπιώδες λειτούργημά τους. Αντίθετα, οι στόχοι και τα κίνητρα των απαίδευτων είναι ταπεινά : παρασύρονται από υλικά αγαθά και αξιώματα, προσπαθούν να εξυπηρετήσουν τα προσωπικά τους συμφέροντα και έχουν τάσεις αυτοπροβολής. Είναι ιδιοτελείς, αλαζόνες και ασυνεπείς απέναντι στις ευθύνες άσκησης της εξουσίας, ανάξιοι και ανίκανοι να διαχειριστούν τις υποθέσεις της πόλης έτσι ώστε να διασφαλίσουν την ευημερία όλων.
Στην κατηγορία αυτή εντάσσει ο Πλάτωνας και τους πολιτικούς ηγέτες της εποχής του, χωρίς να κάνει εξαίρεση ούτε για τον Περικλή και το Θεμιστοκλή. Κατά τη γνώμη του, είναι κι αυτοί υπεύθυνοι για την καταστροφή της Αθήνας, γιατί φρόντισαν περισσότερο για την υλική (οικονομική-στρατιωτική) ανάπτυξη της πόλης και λιγότερο για τη δικαιοσύνη και την πνευματική ζωή των πολιτών.
β. Οι πεπαιδευμένοι («τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους»).
Αυτοί δεν κρίνονται ικανοί να διοικήσουν σωστά μια πολιτεία, όχι γιατί δε διαθέτουν τα τυπικά προσόντα – άλλωστε γνωρίζουν την αλήθεια, έχουν κατακτήσει την αρετή και έχουν φτάσει στη θέαση του αγαθού – αλλά γιατί προτιμούν να ζουν αφοσιωμένοι στις πνευματικές τους ενασχολήσεις και να απέχουν από τα προβλήματα της καθημερινής ζωής και την ενεργό πολιτική. Η πολιτική δραστηριότητα, η ενασχόληση με τα κοινά και η διαχείριση των προβλημάτων της πόλης δεν τους αφορά, όπως επίσης δείχνουν αδιαφορία για την εξουσία, τις τιμές, το σεβασμό και την αγάπη των συμπολιτών τους. Η επιθυμία τους να συνεχίσουν να ζουν στο δικό τους κόσμο των πνευματικών ενασχολήσεων παρουσιάζεται στο κείμενο με την παρομοίωση των νησιών των μακαρίων : οι πεπαιδευμένοι-φιλόσοφοι πιστεύουν ότι ζουν στα νησιά των μακαρίων, ενώ είναι ακόμα ζωντανοί («τοὺς δὲ … ἀπῳκίσθαι»). Η πεποίθησή τους αυτή υποδηλώνει και την πιθανή αλαζονεία τους. Από την άλλη, η απροθυμία τους να συμμετέχουν στην ενεργό πολιτική ζωή εκφράζεται με μια διπλή άρνηση : «μὴ ἐθέλειν … μηδὲ μετέχειν».
Β3.
Η απάντηση βρίσκεται στο σχολικό βιβλίο σελίδα 102 ( Οι κηφήνες … κάθε είδους ανοσιούργημα )
Β4.
Απόρρητος : προειρημένων
Ντροπαλός : ἐπιτροπεῦσαι ( ή ἐπιτρέπειν ή ἐπιτρέπεται )
Αντιβιοτικό : βίῳ
Αποχή : ἔχουσιν
Δυσπραγία : πράττειν ( ή πράττωσιν …)
Μονοκατοικία : ἀπῳκίσθαι ( ή οἰκιστῶν )
Προφήτης : ἔφη ( ή ἔφαμεν )
Είδωλο : ἰδεῖν ή ἴδωσι
Βάθρο : ἀναβῆναι ( ή ἀνάβασιν ή ἀναβάντες )
Ανυπόμονος : καταμένειν
Αδίδακτο κείμενο
Γ1. Εκείνοι λοιπόν γευμάτιζαν χωρίς να μιλούν σαν να είχαν λάβει εντολή από κάποιον ανώτερο. Και ο Φίλιππος ο γελωτοποιός, αφού χτύπησε την πόρτα είπε στον υπηρέτη που άνοιξε να ανακοινώσει ποιος ήταν και για ποιο λόγο ήθελε να του επιτραπεί η είσοδος. Και πρόσθεσε ότι βρίσκεται εκεί έχοντας ετοιμάσει όλα τα απαραίτητα τρόφιμα ώστε να γευματίσει σε ξένους ανθρώπους και είπε ότι και το παιδί ήταν πολύ στενοχωρημένο γιατί δεν είχε μαζί του τίποτα και γιατί ήταν νηστικό. Ο Καλλίας λοιπόν, αφού άκουσε αυτά είπε : Λοιπόν, Κύριοι, είναι ντροπή να του αρνηθούμε τη στέγη. Ας έρθει λοιπόν μέσα. Και ταυτόχρονα κοίταξε τον Αυτόλυκο, εμφανώς προσπαθώντας να προσδιορίσει ποιο κατά τη γνώμη του ήταν το αστείο.
Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
κρείττονος : κρείττονας, κρείττους
ὅ τι : οὗτινος, ὅτου
ἔφη : φαίη
πάντα : πᾶσι
φέρειν : ἐνεγκεῖν
ταῦτα : αὗται
ἄνδρες : ἄνερ
αἰσχρόν : αἰσχίονι
εἰσίτω : εἴσιθι
δόξειε : ἔδοξε
Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων :
αὐτοῖς : αντικείμενο στη μετοχή «ἐπιτεταγμένον»
τῷ ὑπακούσαντι : επιθετική μετοχή σε θέση έμμεσου αντικειμένου στο ρήμα « εἶπε»
διὰ τὸ φέρειν : εμπρόθετος προσδιορισμός ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αναγκαστικού αιτίου στο απαρέμφατο «πιέζεσθαι»
ἀνάριστον : κατηγορούμενο στο « παῖδα»
φθονῆσαι : τελικό απαρέμφατο σε θέση υποκειμένου στην απρόσωπη έκφραση «αἰσχρόν [ ἐστι]
ἐκείνῳ : δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου στο «δόξειε»
Γ3β. «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις εἴη»: εἰσάγγειλον ὅστις εἰμί
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου