Θανατική Ποινή

Στο παρακάτω απόσπασμα ο Γ.Α Μαγκάκης, αναφερόμενος στους λόγους για τους οποίους καμιά θανατική καταδίκη δεν έχει εκτελεστεί στη χώρα μας από την εποχή της απαλλαγής της από τη δικτατορία γράφει:

Πρώτον γιατί η θανάτωση ενός ανθρώπου δεν μπορεί λογικά και ουσιαστικά να συνιστά ποινή στο πλαίσιο του σύγχρονου Ποινικού Δικαίου, που συνειδητά αυτοπεριορίζεται και με τις κυρώσεις του επιδιώκει αποκλειστικά την πραγμάτωση κοινωνικών σκοπών. Και τούτο γιατί η ποινική κύρωση στο πλαίσιο ενός τέτοιου Ποινικού Δικαίου αποτελεί κοινωνική και γι' αυτό εγκόσμια υπόθεση. Μια ποινή επομένως που καταστρέφει την ανθρώπινη ζωή παύει να είναι κοινωνικό μέτρο και συνιστά ανεπίτρεπτη για την κοινωνική φύση του δικαίου ανάμειξη του σε ξένο απ' το χώρο, δηλαδή ανεπίτρεπτη "μετάβαση σε άλλο είδος" συγκεκριμένα εμπλοκή του στο χώρο του μεταφυσικού ερωτήματος για το νόημα της ζωής και του θανάτου. Αυτό δηλαδή που κάνει ο δράστης ανθρωποκτονίας και που συνιστά ακριβώς τη βαθύτερη ουσία του εγκληματικού χαρακτήρα της συμπεριφοράς του, ότι δηλαδή περιφρονεί για λόγους εγκόσμιους το νόημα της ανθρώπινης ζωής που ξεφεύγει από τη λογική σύλληψη μας, δεν επιτρέπεται να το διαπράττει και η ίδια η κοινωνία με το δίκαιο της και να το αποκαλεί ποινή.

Δεύτερον γιατί και από την σκοπιά των προληπτικών του εγκλήματος σκοπών της ποινής, η θανατική ποινή είναι απορριπτέα.

Από τη σκοπιά της ειδικής πρόληψης, που επιδιώκεται πρωταρχικά με την άσκηση συγκρατητικής επίδρασης πάνω σ' εκείνον που έχει ήδη εγκληματήσει για να μην υποτροπιάσει, η θανατική ποινή αποτελεί καθαρό παραλογισμό. Γιατί η άσκηση αυτής της επίδρασης προϋποθέτει βέβαια τη φυσική ύπαρξη του ανθρώπου, που η θανατική ποινή την καταστρέφει.

Από τη σκοπιά πάλι της γενικής πρόληψης, της συγκράτησης τρίτων από την τέλεση εγκλημάτων, η αποτελεσματικότητα της θανατικής ποινής έχει αποδειχθεί και στατιστικά ανύπαρκτη. Γιατί ο δράστης που τελεί τα βαριά εγκλήματα για τα οποία προβλέπεται η θανατική ποινή, είτε τα διαπράττει κάτω από καταστάσεις ακραίας συναισθηματικής υπερδιέγερσης, οπότε δεν είναι σε θέση να λάβει υπόψη του ψύχραιμα τις συνέπειες, είτε τα διαπράττει με μεγαλύτερη ψυχρότητα, «επαγγελματικά», και τότε εκείνο που σταθμίζει είναι οι πρακτικές πιθανότητες διαφυγής του και όχι το είδος της ποινής που προβλέπεται από το νόμο για την πράξη του, είτε τέλος είναι πρόσωπο τόσο καθυστερημένο πνευματικά, ώστε να μην είναι σε θέση να σταθμίσει σοβαρά τις οποιεσδήποτε συνέπειες. Αντίθετα, η ύπαρξη της θανατικής ποινής και η εκτέλεση της, που με όποιο τρόπο κι αν γίνεται, συνιστά μια από τις πιο βάρβαρες εκδηλώσεις της ανθρώπινης κοινωνίας, έχει διαπιστωθεί ότι όχι μόνο δεν ενισχύει το γενικό πνεύμα σεβασμού προς την ανθρώπινη ζωή, αλλ' απεναντίας το υποσκάπτει. Γιατί καλλιεργεί στην κοινή γνώμη, με το εντυπωσιακό παράδειγμα της πολιτείας, μια νοοτροπία που σχετικοποιεί την ηθική αξία της ανθρώπινης ζωής.

Τρίτον η θανατική ποινή είναι απαράδεκτη και γιατί είναι ριζικά αντίθετη προς τη φύση της δημοκρατικής πολιτείας. Ο βαθύτερος, κατά τη γνώμη μου, λόγος της επιμονής στη διατήρηση της θανατικής ποινής είναι ότι η ποινή αυτή αποτελεί την πιο δραστική επίδειξη της δύναμης της κρατικής εξουσίας. Με την ύπαρξη, δηλαδή, της ποινής αυτής το κράτος προβάλλει με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο την ικανότητα του να ξεπερνά ηθικούς δισταγμούς, ανθρωπιστικά αιτήματα και "λεπτολόγες" επιστημονικές διαπιστώσεις, όταν πρόκειται να εξυπηρετηθούν οι σκοπιμότητες του. Έτσι η επιμονή για τη διατήρηση της θανατικής ποινής οφείλεται,κατά τη γνώμη μου, στην αντίληψη που επικρατεί, έστω και όχι πάντα συνειδητά, ότι η ύπαρξη της ποινής αυτής στηρίζει και ενισχύει την αυθεντία της κρατικής εξουσίας και την ικανότητα επιβολής της.

Αυτό όμως σημαίνει ότι η κρατική αυθεντία στηρίζεται στο φόβο των ατόμων μπροστά στην ωμή δύναμη του κράτους και έτσι πάνω σ' ένα θελημένο χάσμα ανάμεσα στην εξουσία και στο λαό. Μια τέτοια στήριξη όμως της κρατικής αυθεντίας είναι βασικά αντίθετη προς τη φύση της δημοκρατικής. Γιατί η πολιτεία αυτή, της οποίας θεμέλιο είναι η λαϊκή κυριαρχία πρέπει να στηρίζει την αυθεντία και το κύρος της όχι στο φόβο, αλλά στον έλλογο σεβασμό και στη συνειδησιακή παραδοχή των πολιτών. Ο έλλογος δε αυτός σεβασμός καλλιεργείται και ενισχύεται προπαντός   από  τις εκδηλώσεις της ηθικής ευαισθησίας της πολιτείας, όπως είναι και η κατάργηση της θανατικής ποινής. Μόνο τα αυταρχικά, καταπιεστικά καθεστώτα στηρίζουν τη δύναμη επιβολής τους στο φόβο και το χάσμα ανάμεσα στην εξουσία και στο λαό. Γι' αυτό το λόγο και η διατήρηση της θανατικής ποινής στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής πολιτείας πρέπει να χαρακτηριστεί σαν αυταρχικό κατάλοιπο του παρελθόντος, που νοθεύει το δημοκρατικό χαρακτήρα της. [...]

Η προστασία της αξίας του ανθρώπου και η άσκηση των ατομικών δικαιωμάτων προϋποθέτουν λογικά και πρακτικά τη φυσική του ύπαρξη. Έτσι αυτονόητο θεμέλιο της αξίας του ανθρώπου και των ατομικών δικαιωμάτων είναι το "δικαίωμα στη ζωή". Αυτό δε ακριβώς το "δικαίωμα στη ζωή" και την αξία του ανθρώπου προσβάλλει η θανατική ποινή. Η νομοθετική επομένως πρόβλεψη της ποινής αυτής είναι αντίθετη προς την πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας που συνίσταται στο σεβασμό και στην προστασία της αξίας του ανθρώπου.





(Γ.Α. Μαγκάκη, "Ποινικό Δίκαιο. Διάγραμμα Γενικού μέρους", Εκδ. Παπαζήση, Γ' έκδοση 1984, σελ. 70-73)

Από το διαδίκτυο