Ξένος, μέτοικος, μετανάστης

Ο ΞΕΝΟΣ-ΜΕΤΟΙΚΟΣ αποτυπώνει αιώνια και διαχρονικά στην ιστορία του ανθρώπου τον ΑΛΛΟΝ που, μακριά από την πατρίδα του, είτε αυτή είναι πόλη-κράτος της αρχαιότητας ή κράτος με τη σύγχρονη μορφή και έννοια, αναζητά καταφύγιο, άσυλο και νέα ευκαιρία ζωής.

Ειδικότερα, το αρχαίο δράμα εξετάζει τη διαλεκτική σχέση μεταξύ ταυτότητας και ετερότητας σε όλα της τα επίπεδα. Στα έργα των αττικών τραγικών, αλλά και κωμικών ποιητών, παρίσταται ο πολίτης στον μέτοικο, ο Αθηναίος απέναντι στον μη Αθηναίο Έλληνα, ο Ίωνας απέναντι στον Δωριέα, ο Έλληνας απέναντι στον ξένο, και τέλος ο πολιτισμένος Έλληνας ή βάρβαρος απέναντι στον αλλοτριωμένο ή πρωτόγονα άγριο άνθρωπο.

Η γνώση και αναγνώριση του κοινού και του διαφορετικού ανάμεσά τους αποτελεί κλασική συμβολή των Ελλήνων στη μελέτη του ανθρώπου, του πολιτισμού και στην αναζήτηση της διαπολιτισμικής ή διαχρονικής αλήθειας που δεν εξαντλείται στα φαινόμενα, αλλά συνάγεται από αυτά.

Στη σύγχρονη εποχή το φαινόμενο του μέτοικου και του ξένου, της ταυτότητας και της ετερότητας, εκδηλώνεται σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο, σε γιγαντιαίες και εν πολλοίς δραματικές διαστάσεις, αποτυπώνοντας και την τραγωδία του ανθρώπινου πολιτισμού. Από τα τέλη του 20ού αιώνα και σήμερα, μεγάλες μάζες ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης, που βιώνουν τον πόλεμο, την καταπίεση και την εξόντωση μετακινούνται από την Αφρική και την Ασία προς τη Δύση, εκεί όπου ο υλικός πολιτισμός τις τελευταίες εκατονταετίες διένυσε αλματώδη πρόοδο στο εμπόριο, στην τεχνολογία και στην τεχνική.

Ο κόσμος κατάφερε σήμερα να επιτύχει γιγαντιαία επιτεύγματα στην ιατρική, στις επικοινωνίες και τις συγκοινωνίες, στη διακίνηση των αγαθών και την καταπράυνση του ανθρώπινου πόνου, συνεχίζει όμως να μαστίζεται από την προκλητικά άνιση ανάπτυξη.

Η ταυτότητα και η ετερότητα βρίσκονται αντιμέτωπες με την πραγματικότητα του φόβου και της αγωνίας εκείνων που μετακινούνται και αναζητούν νέες πατρίδες ως «Γη της Επαγγελίας» και με εκείνους που τους υποδέχονται με βούληση φιλοξενίας χωρίς όμως να είναι απαλλαγμένοι από στερεότυπα, προλήψεις και προκαταλήψεις, φοβίες και ανασφάλειες απέναντι στον ξένο φορέα ενός άλλου πολιτισμού και μιας άλλης κοινωνικής συμπεριφοράς.

Πρόκειται για μια στιγμή-τομή στην πορεία του ανθρώπινου γένους όπου τα έθνη-κράτη μεταβάλλονται αναγκαστικά σε πολυεθνικές κοινωνίες οι οποίες ασφυκτιούν όχι μόνον από την αδυναμία της ενσωμάτωσης ή της αποδοχής του ξένου αλλά και το πρόβλημα της αντοχής των οικονομιών, εν μέσω μάλιστα της μεγαλύτερης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που γνώριζε η ανθρωπότητα μετά το 1929 και που ουδείς φαντάζεται πώς και πότε θα ξεπεραστεί.

Αλλά και με την υπέρβαση της οικονομικής κρίσης, το πρόβλημα της παγκόσμιας φτώχιας και ανέχειας παραπέμπει στην αναγκαιότητα της ανακατανομής του παγκόσμιου πλούτου και των πόρων ανάπτυξης κατά τρόπο ισότιμο και ισόρροπο, πράγμα που προϋποθέτει παγκόσμιο κράτος ή παγκόσμια διακυβέρνηση, ζητήματα που παραπέμπουν σε μουσική του μέλλοντος.

Προς το παρόν οι κοινωνίες και τα κράτη πρέπει να βρουν λύσεις στην αξιοπρεπή και κοινωνικά αποτελεσματική αντιμετώπιση του ξένου, του πρόσφυγα, του μετανάστη, του μέτοικου, όπως επιτάσσει και ο κλασικός και ο σύγχρονος πνευματικός μας πολιτισμός. [ …]

Από τον Τύπο
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ
Ο καθηγητής ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ είναι διευθυντής του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών.