2’ 47» χρόνος ανάγνωσης

 

 

Η φασαρία της Δημοκρατίας

Είναι πολλοί εκείνοι που ανησυχούν για το μέλλον της Δημοκρατίας. Δικαίως, γιατί μοιάζει πολύ εύθραυστη. Είναι ένα πολίτευμα που φαίνεται αντιφατικό. Θέλει αποτελεσματικότητα, αλλά έχει και χασομέρι, επειδή πάντα η ανέλεγκτη «αποτελεσματικότητα» των πάνω οδηγεί σε καταστροφή των πάντων.

Είναι ένα σύστημα με στρώματα θεσμών που διαμορφώθηκαν στο πέρασμα των αιώνων ενάντια σε βαθιές προκαταλήψεις. Αρκεί να σκεφτούμε ότι το βασικό δημοκρατικό δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι έγινε καθολικό στην Ελλάδα πριν από μόλις 73 χρόνια. Πριν από το 1952 πολλοί πίστευαν ότι οι γυναίκες δεν είχαν τα «πνευματικά προσόντα» για να αποφασίζουν τι είναι το κοινό καλό. Ελπίζουμε να μην υπάρχουν κάποιοι –έστω ελάχιστοι– που να το πιστεύουν ακόμη. Το ίδιο ίσχυε για τους έγχρωμους των ΗΠΑ μέχρι τη δεκαετία του ’60.

Οι προκαταλήψεις μοιάζουν λογικές με βάση τη βιωμένη εμπειρία. Οταν τον 19ο αιώνα τέθηκε το ζήτημα του «κάθε άνδρας μία ψήφος» (τότε εθεωρείτο ότι το «καθολικό δικαίωμα ψήφου» αφορούσε μόνο τους άνδρες), πολλοί έφερναν το επιχείρημα ότι «αφού κάποιος δεν κατάφερε να προκόψει στη ζωή του, δηλαδή να αποκτήσει περιουσία, πώς θα είχε τα πνευματικά προσόντα για να συμβάλει στην προκοπή της κοινότητας;». Τα αποτελέσματα ενός θεσμικού πλαισίου, που εμπόδιζε την προκοπή των άκληρων, γυναικών, εγχρώμων, χρησιμοποιούνταν ως επιχείρημα για τη διαιώνιση αυτού του πλαισίου. Ο πολύς (και αδικοχαμένος) ευαγγελιστής του MAGA κινήματος Τσάρλι Κερκ δήλωνε ότι «αν δω έναν μαύρο πιλότο αναρωτιέμαι αν έχει τα προσόντα» (23.1.2024). Η Δημοκρατία πρέπει διαρκώς να πολεμάει τις προκαταλήψεις των πολλών για τα δικαιώματα, έστω των λίγων.

Τα αυταρχικά/δικτατορικά καθεστώτα είναι χρυσοποίκιλτοι από παράτες και παράσημα σκελετοί, αλλά κούφιοι. Αργά ή γρήγορα, καταρρέουν συνθλίβοντας στα ερείπιά τους ολόκληρες κοινωνίες.

Χρειάστηκαν πολλοί αγώνες, πύρινοι λόγοι, μαχητική αρθρογραφία, συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις (κάποιες σουφραζέτες στις αρχές του 20ού αιώνα κατέφυγαν ακόμη και στην τρομοκρατία) για να κατακτηθούν αυτά που σήμερα θεωρούμε αυτονόητα. Η Δημοκρατία, σε αντίθεση με τα αυταρχικά/δικτατορικά καθεστώτα, έχει πολλή φασαρία και αυτό είναι πολύ λογικό αφού είναι ένα έργο υπό διαρκή κατασκευή.

Κάποιοι ισχυρίζονται και προπαγανδίζουν ότι η δημοκρατική φασαρία είναι η αχίλλειος πτέρνα του πολιτεύματος. «Ανησυχούν» τόσο πολύ για τη Δημοκρατία που προτείνουν να την καταργήσουμε για να τη… σώσουμε, φέρνοντας ως παράδειγμα τη νέκρα που επικρατεί στα αυταρχικά/δικτατορικά καθεστώτα. Ξεχνούν ότι τα δεύτερα είναι χρυσοποίκιλτοι από παράτες και παράσημα σκελετοί, αλλά κούφιοι. Αργά ή γρήγορα, καταρρέουν συνθλίβοντας στα ερείπιά τους ολόκληρες κοινωνίες. Η Γερμανία του 1918, πολύ περισσότερο του 1945, η Ανατολική Ευρώπη του 1989 είναι τυπικά παραδείγματα. Αλλά και σήμερα έχουμε ένα πείραμα εν εξελίξει, αρκεί να δούμε την κατάσταση της Πολωνίας ή των βαλτικών χωρών και της Λευκορωσίας, η οποία δεν ακολούθησε τον φασαριόζικο, γεμάτο συμβιβασμούς και προβλήματα δρόμο της Ευρώπης. Αυτές είναι γειτονικές χώρες και επί όλων έπεσαν ταυτοχρόνως τα ερείπια του «υπαρκτού κομμουνισμού».

Το εργοστάσιο της Δημοκρατίας έχει κάποιες σταθερές: τα οικουμενικά ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα, την αποφυγή χρήσης βίας, το μονοπώλιο της βίας από ένα δημοκρατικώς ελεγχόμενο κράτος. Από εκεί και πέρα όλα είναι υπό αναθεώρηση. Κάποιοι διαμαρτύρονται για την καθεστηκυία τάξη, άλλοι ζητούν ευρύτερη διανομή του πλούτου, άλλοι θέλουν ριζικές αλλαγές κι άλλοι μερεμέτια. Στον βαθμό που δεν αναιρείται η ουσία της Δημοκρατίας, διά της χρήσης παράνομης βίας (θεσμικής ή μη), όλοι μπορούν να επιδιώξουν τα πάντα, να δημιουργήσουν «φασαρία» –στο πλαίσιο βεβαίως του δημοκρατικού κανόνα– για να το επιτύχουν. Και αυτό είναι συνήθως μια πολύ θορυβώδης υπόθεση, σε αντίθεση με την «ησυχία» των αυταρχικών/δικτατορικών καθεστώτων που πάντα καταλήγει στην καταστροφή.

Πάσχος Μανδραβέλης

26.10.2025

Εφημερίδα  καθημερινή