«ΠΟΙΟΣ ΕΙΣΑΙ;»

Του   Χρήστου   Μαλεβίτση 

O ελληνικός λαός ασχολείται  προεχόντως με την πολιτική και το ποδόσφαιρο. Κι ωστόσο, οι επιδόσεις του και στους δύο αυτούς τομείς είναι κάτω του μετρίου, συχνά ονειδιστικές. Και αυτό, επειδή οι οπαδοί καταφεύγουν εκεί από έλλειψη άλλου βαθύτερου ενδιαφέροντος για τη ζωή. Τα κόμματα έχουν εν πολλοίς καταντήσει κέντρα αποκαταστάσεως των οπαδών, ψυχικώς και επαγγελματικώς. Γι' αυτό είναι αδιάφορο στους οπαδούς αν το  κόμμα τους αλλάζει κάθε φορά ιδεολογία ή ακόμη και αν η ιδεολογία του έχει καταρρεύσει. Είναι αδιάφορο. Επειδή ο  οπαδός επιδιώκει να λύσει, μέσω του κόμματος, το δικό του πρόβλημα, που είναι τόσο ψυχικό  όσο και επαγγελματικό, όπως προείπαμε.

Γι' αυτό έχουν εκπέσει όλοι οι  θεσμοί της ελληνικής πολιτείας, ιδίως ή παιδεία. Από την οποία  εξαρτάται το μέλλον του   ελληνισμού. Ο ελληνικός λαός ζει σε μια τρομακτική ρηχότητα. Αυτό κυρίως συνέβη με την αιφνίδια αστικοποίηση του. Όμως το καλλιέργησαν και οι επαγγελλόμενοι τη σωτηρία του. Και φρόντισαν να τον αποκόψουν από όλους τους δεσμούς του με το παρελθόν και με τη ζωτική του παράδοση. Έτσι ώστε οι ίδιοι να μείνουν αναμφισβήτητοι κυρίαρχοι. Και κατάφεραν πολλά. Αφού μέγα μέρος του λαού τούς χειροκροτεί. Διότι η αλλοτρίωση του λαού έχει προχωρήσει ίσαμε το μεδούλι του. Έχει περιέλθει σε κατάσταση πνευματικής δουλείας, καθώς έχει χάσει την   ιδιοπροσωπία του, την ταυτότητά του, τον εαυτό του. Και σύρεται αγελαίος στις μαζικές συγκεντρώσεις, πολιτικές ή ποδοσφαιρικές.

Ο  οπαδός απαντάει στο ερώτημα «τί είναι;» και όχι στο «ποιος είναι;». Αυτό το δεύτερο απαιτεί   αυτοσυνειδησία υψηλού βαθμού, που στους καιρούς μας σπανίζει. Και όμως αυτό είναι το έργο της παιδείας, αλλά και της καλώς εννοούμενης πολιτικής, όχι της ποδοσφαιρικής. Η ορθή πολιτική παιδεύει τον πολίτη προς το ευγενές, το αγαθό και το υψηλό. Εμείς ζήσαμε τον τελευταίο καιρό την πολιτική του αγενούς, τού κακού και του χαμηλού. Σε αυτήν την κακή πολιτική δεν αντιδρά ο οπαδός. Αντίθετα, την ενισχύει για να μετάσχει και αυτός στη λεηλασία. Αντιδρά όμως ο πολίτης, ο οποίος δεν είναι «τι», αλλά «ποιος». Και το ερώτημα «ποιος είσαι;» τίθεται κατά τον πλέον δραματικό και ριζικό τρόπο. Διότι εκεί αναζητείται ή έσχατη συνειδητοποίηση της υπάρξεως.

Επειδή θέλω να εκθέσω το ερώτημα του «ποιος είσαι;» στην πλέον ριζική εκδοχή του, θα καταφύγω στην ινδική πνευματικότητα. Ό Σάνκαρα (788-820 μ.Χ.) είναι ο μεγαλύτερος φιλόσοφος της  Ινδίας. Μια μέρα τον επισκέφθηκε ο βραχμάνος Πραμπχακάρα με τον δεκατριάχρονο γιο του, ο οποίος ήταν κουφός, μουγγός και πνευματικώς καθυστερημένος. Καθώς τον παρουσίαζε ο πατέρας του στον μεγάλο Δάσκαλο, τούτος τον ρωτάει: «ποιος  είσαι;». Τότε το παιδί, σαν από θαύμα, άρχισε να απαντάει με τούτα τα πλέον βαθυνόητα. λόγια: «Δεν είμαι ούτε θεός μήτε άνθρωπος ούτε φάντασμα! Δεν ανήκω σε καμιά κοινωνική τάξη. Ούτε πρίγκηπας μήτε πένης ούτε άγιος μήτε μοναχός! Είμαι ο εαυτός μου πίσω από το εγώ. Η αφυπνισμένη αυτοπραγματοποιούμενη αυτοσυνειδησία».

θα χρειαζότανε πολλή ανάλυση για να γευθεί ο αναγνώστης τη βαθιά σημασία αυτών των φράσεων. Όμως δεν είναι εδώ ο τόπος. [… ]

Αναφερθήκαμε στο ινδικό κείμενο επειδή έχει σαφήνεια παραδειγματική. Όμως και το Δελφικό «γνώθι σαυτόν», αυτό ακριβώς εννοεί. Να γνωρίσεις τον βαθύτερο εαυτό σου και όχι το εγώ σου. Το εγώ σου όμως το γνωρίζεις εύκολα, επειδή είναι πλήρες από αντικείμενα, γι' αυτό έλκεται ό άνθρωπος από την αντικειμενοποίηση. Τον αρχέγονο εαυτό σου τον γνωρίζεις πολύ δύσκολα, καθόσον είναι μία χωρίς περιεχόμενο αυτοσυνειδησία. Γι' αυτό, επειδή μόνον ο Σωκράτης γνώριζε τον εαυτό του, έλεγε πως «ἐν οἶδα ὅτι οὐδέν οἶδα». Αυτή είναι η αρχή της σοφίας.

Ο πολιτισμός πραγματοποιείται από τέτοιες συνειδητοποιήσεις βάθους. Η μεταφορά αυτών των συνειδητοποιήσεων από γενεά σε γενεά συνιστά την πνευματική παράδοση ενός λαού. Και η μεταφορά της φλόγας της αυτοσυνειδησίας από γενεά σε γενεά συνιστά το έργο της παιδείας, όχι της εκπαίδευσης. Αλλά στη χώρα μας ζήσαμε την  καταστροφή της παράδοσης και την κατάπτωση της παιδείας. Έτσι ώστε κάθε Έλληνας να γνωρίζει «τι είναι». Λ.χ. Παναθηναϊκός, Ολυμπιακός, Νεοδημοκράτης, Πασοκιστής, Μαρξιστής. Αλλά να μη γνωρίζει «ποιος είναι».

Δοκίμια   Ιδεών  

Εκδόσεις   Δωδώνη