Τετάρτη 27 Ιουνίου 2012

Ελεύθερος χρόνος και ποιότητα ζωής













Του   Βασίλη    Φίλια

Κάνουμε νομίζω ένα σοβαρό λάθος προσέγγισης,  όταν εξετάζουμε τον ελεύθερο χρόνο ανεξάρτητα από τη  σχέση του ανθρώπου με την εργασία  του.  Η απουσία νοήματος και καταξίωσης στην εργασία δεν μπορεί παρά  να υποθηκεύει αρνητικά τον χρόνο αυτό. Και τον υποθηκεύει αρνητικά, γιατί ο αλλοτριωμένος στην εργασία του άνθρωπος και στις καλύτερες ακόμα  περιπτώσεις επιχειρεί μια αντιστάθμιση, δεν επιλέγει χρήσεις χρόνου ανάλογα με τις πραγματικές του ανάγκες τελείωσης και ολοκλήρωσης της προσωπικότητάς του. 


Βεβαίως, η εργασία ποτέ δεν ήταν απαλλαγμένη από την πίεση της ανάγκης επιβίωσης, επομένως από ένα χαρακτήρα καταναγκασμού, χρησιμοθηρικής  επιδίωξης και σκοπιμότητας, όμως και ποτέ δεν είχε επιχειρηθεί η λειτουργική της αποκοπή από το ειδικό βάρος που έχει ως  το κατ’ εξοχήν πεδίο καταξίωσης της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως επιχειρείται στην εποχή μας. Η εργασία στην τεχνοκρατική εποχή μας, όχι μόνο απαιτεί μιαν απόλυτη εξειδίκευση, που μερικοποιεί την ανθρώπινη δραστηριότητα, αλλά και αντιμετωπίζεται καθαρά χρησιμοθηρικά, δηλαδή σαν απλό μέσο εξασφάλισης εισοδήματος. Ο ελεύθερος χρόνος, από το άλλο μέρος, έχει κυριαρχηθεί από τη λεγόμενη “βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου” που μεταβάλλει τον άνθρωπο σε απλό παθητικό και άκριτο δέκτη “απολαύσεων”. 

   Με τις εισαγωγικές αυτές παρατηρήσεις, μπορεί πλέον να απαντηθεί το ερώτημα, σχετικά με τον τρόπο αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου από το σύγχρονο Έλληνα κατά τρόπο όχι υπεραπλουστευτικό, όπως συνήθως συμβαίνει. 

Ιδιόμορφο  ελληνικό στοιχείο είναι χωρίς αμφιβολία  ο πολύ υψηλότερος βαθμός ανασφάλειας σε σύγκριση με άλλες προηγμένες χώρες του κόσμου. Ο υψηλότερος αυτός βαθμός ανασφάλειας σε συνδυασμό με την  απότομη έξαρση του καταναλωτισμού, που εμφανίζεται σ ΄όλες τις χώρες, οι οποίες έχουν βγει  πρόσφατα από το στάδιο της υπανάπτυξης και της στέρησης, οδηγεί το μέσο αστικοποιημένο Έλληνα σε αναζήτηση μιας πρόσθετης απασχόλησης, που ουσιαστικά ελαχιστοποιεί τον ελεύθερο χρόνο για πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων.

 Ένα δεύτερο ιδιαίτερο  ελληνικό  χαρακτηριστικό είναι ότι το απότομο πέρασμα από παραδοσιακά κοινωνικά μορφώματα στη σύγχρονη κοινωνία της “αφθονίας” έχει προκαλέσει μια τρομακτική αξιολογική σύγχυση, με αποτέλεσμα ό,τι είναι “μοντέρνο”, οσοδήποτε βάναυσο και χυδαίο, να θεωρείται και ποιοτικά ανώτερο. Σ’ αυτό ακριβώς οφείλεται το γεγονός ότι το βάρος της “ετεροκατεύθυνσης” - βασικά η επιρροή της διαφήμισης-  είναι τόσο συνθλιπτικό στη χώρα μας, το οποίο τελικά σημαίνει ότι ο μέσος σύγχρονος Έλληνας διαμορφώνει τα πρότυπα ζωής του -και φυσικά του ελεύθερου χρόνου του- σύμφωνα με τα συμφέροντα των προαγωγών του επιδεικτικού καταναλωτισμού. 

Ένα τρίτο ιδιομορφικό ελληνικό χαρακτηριστικό είναι η απουσία γνήσιας αστικής κουλτούρας, γνήσιας παράδοσης πόλης, που μειώνει ακόμη περισσότερο τις αντιστάσεις στην εισβολή της κατευθυνόμενης ακρισίας, η οποία στηρίζεται στην παθητικοποίηση του μέσου ατόμου. 

Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα, περισσότερο ίσως από χώρες ανάλογης στάθμης, υπάρχει παραδοσιακά μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην πνευματική  ηγεσία και τις πλατιές μάζες, πράγμα, που οδηγεί στην απουσία  των απαραίτητων μορφωτικών   ενδιαμέσων, που είναι αναγκαίοι για την    καλλιέργεια και την προώθηση μιας άλλης, ουσιαστικά και όχι καταναλωτικά, ανώτερης ποιότητας ζωής.

 Αν σ’ αυτά προστεθούν οι απάνθρωπες συνθήκες κατοικίας, κυκλοφορίας και περιβάλλοντος, που έχουν δημιουργηθεί κυρίως στις μεγάλες ελληνικές πόλεις,  είναι φανερό ότι ο καθημερινός ελεύθερος χρόνος, ο οποίος είναι και εκείνος που βασικά  έχει  μεγαλύτερη  σημασία, είναι  αρνητικά επιβαρυμένος σε σύγκριση ακόμα και με άλλες χώρες του κόσμου αντίστοιχου ή ανάλογου επιπέδου ανάπτυξης. 
Βασίλης Φίλιας   “Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις”
Κείμενο   διασκευασμένο

Δεν υπάρχουν σχόλια: