Οι φίλοι των φίλων μας κι εμείς

Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό και κατεξοχήν μιμητικό ον. Οι φαινομενικά ατομικές συμπεριφορές μας είναι κατά βάθος προϊόν ενός παντοδύναμου κοινωνικού δικτύου που πλέκεται γύρω μας. Μην ταράζεστε όμως.  Υπάρχει τρόπος να το ελέγξουμε.

Οι φίλοι των φίλων μας κι εμείς

Συναισθηματικοί και κοινωνικοί «ιοί» όπως η αισιοδοξία ή η προτίμηση για ένα συγκεκριμένο στυλ στο ντύσιμο ή στη μουσική μεταδίδονται περισσότερο μεταξύ φίλων του ιδίου φύλου.

 Εκ πρώτης όψεως η ιδέα ότι μπορεί να «κολλάμε» τη διάθεση, τις συνήθειες και την κατάσταση της υγείας όχι μόνο των γύρω μας αλλά και ανθρώπων τους οποίους δεν γνωρίζουμε καν φαίνεται ανησυχητική. Είναι σαν να μας λένε- εφόσον στο μεγαλύτερο μέρος της η κοινωνική επιρροή λειτουργεί στο επίπεδο του υποσυνείδητου- ότι αντί να έχουμε τον έλεγχο της πορείας της ζωής μας κατά κάποιον τρόπο παρακολουθούμε τα πράγματα από το πίσω κάθισμα. Παρ΄ όλα αυτά δεν χρειάζεται να ανησυχούμε, όπως τονίζει ο Ντάνκαν Γουότς, κοινωνιολόγος του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης. «Η κοινωνική επιρροή είναι στο μεγαλύτερο μέρος της ωφέλιμη. Θα πρέπει να δεχθούμε το γεγονός ότι είμαστε εγγενώς κοινωνικά όντα και ότι μεγάλο μέρος των όσων είμαστε και των όσων κάνουμε καθορίζεται από δυνάμεις οι οποίες βρίσκονται έξω από τον μικρό κύκλο που χαράζουμε γύρω μας». Επιπλέον, αν γνωρίζουμε την επίδραση της κοινωνικής μεταδοτικότητας, μπορούμε να βρούμε τρόπους για να την περιορίσουμε ή να τη χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι άνθρωποι μπορούν να έχουν κάποιον έλεγχο στα κοινωνικά δίκτυά τους και ότι αυτό με τη σειρά του μπορεί να επηρεάσει τη ζωή τους» λέει ο κ. Χρηστάκης. 

Eυτυχία άκρως μεταδοτική

Για να πάρετε μια ιδέα του τι συμβαίνει, δείτε ως παράδειγμα ένα από τα ευρήματα του κ. Χρηστάκη για τη μεταδοτικότητα της ευτυχίας, τα οποία είδαν το φως της δημοσιότητας τον περασμένο μήνα. Η ομάδα του εξέτασε ένα δίκτυο αρκετών χιλιάδων φίλων, συγγενών, γειτόνων και συναδέλφων οι οποίοι μετέχουν στην Καρδιολογική Στατιστική του Φρέιμιγχαμ, μια επιδημιολογική μελέτη πολλών γενεών η οποία από το 1948 ανιχνεύει τους παράγοντες κινδύνου για καρδιοαγγειακές παθήσεις στους κατοίκους της πόλης Φρέιμιγχαμ της Μασαχουσέτης. Διαπίστωσαν ότι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι τείνουν να συγκεντρώνονται στα ίδια κοινωνικά δίκτυα όχι επειδή εκ φύσεως έλκονται ο ένας από τον άλλον, αλλά εξαιτίας του γεγονότος ότι η ευτυχία μεταδίδεται μέσω της κοινωνικής επαφής, ανεξαρτήτως από τη συνειδητή επιλογή των φίλων. Ο κ. Χρηστάκης παρατήρησε επίσης ότι η ευτυχία ενός ανθρώπου εξαρτάται όχι μόνον από την ευτυχία των άμεσων φίλων του αλλά- σε μικρότερο βαθμό- και από την ευτυχία των φίλων των φίλων του, και των φίλων των φίλων των φίλων του. Οι πιθανότητες να είναι κάποιος ευτυχισμένος αυξάνονται όσο περισσότερο συνδέεται με ευτυχισμένους ανθρώπους και, επιπλέον, όσο περισσότερο οι φίλοι και η οικογένειά του συνδέονται με ευτυχισμένους ανθρώπους. «Το γεγονός ότι όσοι έχουν περισσότερους φίλους είναι πιο ευτυχισμένοι ίσως δεν προκαλεί έκπληξη, αλλά αυτό το οποίο βαρύνει πραγματικά είναι το αν αυτοί οι φίλοι είναι ευτυχισμένοι ή όχι» λέει ο καθηγητής.

Από μακριά κι ευτυχισμένοι

Όχι μόνο οι φίλοι μας, αλλά και οι φίλοι τους και οι φίλοι των φίλων τους μπορούν να μας μεταδώσουν την ευτυχία τους, την ψυχική τους κατάσταση και τις συνήθειές τους.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ότι το αποτέλεσμα δεν είναι το ίδιο με όλους. Το πόσο «δεκτικός» είναι κανείς στην ευτυχία του άλλου εξαρτάται από τη φύση της σχέσης που έχουν μεταξύ τους. Για παράδειγμα, αν ένας καλός φίλος που ζει σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων από εσάς γίνει ξαφνικά ευτυχισμένος, οι πιθανότητες να γίνετε κι εσείς ευτυχισμένος αυξάνονται κατά περισσότερο από 60%. Αντιθέτως, αν πρόκειται για τον γείτονα της διπλανής πόρτας το ποσοστό πέφτει περίπου στο 30%, όπως και για έναν αδελφό ή αδελφή που ζει κοντά σας. Το παράδοξο είναι ότι η ευτυχία ενός συντρόφου που συγκατοικεί μαζί σας επηρεάζει τη δική σας κατά λιγότερο από 10%- ανακάλυψη η οποία συμπίπτει με μια άλλη παράξενη παρατήρηση για ορισμένες κοινωνικές επιδημίες : ότι εξαπλώνονται πολύ πιο αποτελεσματικά μέσω φίλων του ίδιου φύλου.

Όλα αυτά θέτουν ένα βασικό ερώτημα : Πώς μπορεί ένα συναίσθημα όπως η ευτυχία να είναι μεταδοτικό; Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι ένας από τους πιθανότερους μηχανισμούς του φαινομένου είναι η εμπαθητική μίμηση. Οι ψυχολόγοι έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι ασυνείδητα αντιγράφουν τις εκφράσεις του προσώπου, τον τρόπο ομιλίας, τις στάσεις, τη γλώσσα του σώματος και άλλες συμπεριφορές των ανθρώπων που βρίσκονται γύρω τους, συχνά με αξιοσημείωτη ταχύτητα και ακρίβεια. Στη συνέχεια αυτό τους κάνει, μέσω ενός είδους νευρωνικής ανατροφοδότησης, να νιώθουν πραγματικά τα συναισθήματα που συνδέονται με τη συγκεκριμένη συμπεριφορά την οποία μιμούνται.

Μίμηση και εμπάθεια

Η Μπάρμπαρα Βιλντ και οι συνάδελφοί της στο Πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν της Γερμανίας ανακάλυψαν ότι όσο πιο έντονες είναι οι εκφράσεις ενός προσώπου τόσο πιο έντονα είναι τα συναισθήματα που νιώθει το άτομο που τις παρατηρεί. Η ερευνήτρια πιστεύει ότι η διαδικασία αυτή είναι εντυπωμένη στον εγκέφαλό μας,  γι΄ αυτό και ενεργεί τόσο γρήγορα και αυτόματα.

Άλλοι έχουν υποστηρίξει ότι λειτουργεί μέσω της δράσης των νευρώνων-«καθρεφτών»· ένα είδος εγκεφαλικών κυττάρων τα οποία πιστεύεται ότι ενεργοποιούνται τόσο όταν εκτελούμε μια ενέργεια όσο και όταν παρακολουθούμε κάποιον άλλον να προβαίνει σε αυτή, παρ΄ ότι δεν είναι σαφές αν η μίμηση ενεργοποιεί τους νευρώνες ή αν η ενεργοποίηση πυροδοτεί τη μίμηση. Αυτό το οποίο είναι σαφές είναι ότι η ασυνείδητη μίμηση επιτρέπει στους ανθρώπους να «αισθανθούν μια αχνή ανάκλαση των συναισθημάτων των άλλων», ακόμη και να «αισθανθούν ότι βρίσκονται μέσα στη συναισθηματική ζωή των άλλων» λέει η Ιλέιν Χάφελντ του Πανεπιστημίου της Χαβάης στη Χονολουλού, η οποία έχει ελέγξει όλες τις πρόσφατες έρευνες στον τομέα σε μια εργασία που θα δημοσιευτεί τον επόμενο Απρίλιο στο επιστημονικό έντυπο «Τhe Social Νeuroscience of Εmpathy».

Από το άτομο στην ομάδα

Οι ενδείξεις για τη συναισθηματική μεταδοτικότητα είναι πολλές και εκτός του εργαστηρίου. Το 2000 ο Πίτερ Τότερντελ του Πανεπιστημίου του Σέφιλντ της Βρετανίας ανακάλυψε μια σημαντική σχέση ανάμεσα στην ευτυχία των επαγγελματιών παικτών του κρίκετ κατά τη διάρκεια ενός αγώνα και τον μέσο όρο ευτυχίας των συμπαικτών τους ανεξαρτήτως από άλλους παράγοντες, όπως το αν ο αγώνας εξελισσόταν υπέρ της ομάδας τους ή όχι. Εντόπισε ανάλογα αποτελέσματα στις νοσοκόμες και στους υπαλλήλους γραφείου. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι αν ένας φοιτητής πάσχει από ελαφρά κατάθλιψη ο συγκάτοικός του θα γίνεται προοδευτικά όλο και πιο μελαγχολικός όσο περισσότερο συγκατοικεί μαζί του και ότι η επίδειξη συναισθημάτων εκ μέρους των τραπεζικών υπαλλήλων έχει άμεση επίδραση στη διάθεση των πελατών τους.

Μπορούμε να δούμε λοιπόν πώς ένα φαινόμενο όπως η ευτυχία μπορεί γρήγορα να περάσει μέσα από ένα κοινωνικό δίκτυο και να μεταδοθεί σε ομάδες φίλων και συγγενών. Αυτό το οποίο καμία από αυτές τις μελέτες δεν εξηγεί είναι ωστόσο το γιατί η ισχύς τής μεταδοτικότητας διαφέρει ανάλογα με το ποιος μεταδίδει σε ποιον.

Γιατί επηρεαζόμαστε τόσο πολύ περισσότερο από την ευτυχία ενός φίλου που μένει κοντά μας από ό,τι ενός αδελφού που μένει κοντά μας; Γιατί ο γείτονας της διπλανής πόρτας έχει σημαντική επιρροή, ενώ κάποιος που ζει μερικές δεκάδες μέτρα πιο μακριά στο ίδιο τετράγωνο δεν έχει καμία;

Δύο παράγοντες φαίνονται καθοριστικοί: η συχνότητα της κοινωνικής επαφής και η στενότητα της σχέσης. Αυτό δεν προκαλεί ιδιαίτερη έκπληξη· γνωρίζουμε ότι η συναισθηματική μεταδοτικότητα απαιτεί φυσική επαφή και εγγύτητα. Φαίνεται επίσης πιθανό ότι όσο πιο στενά συνδεδεμένοι αισθανόμαστε με κάποιον τόσο περισσότερο λειτουργεί η εμπαθητικότητά μας απέναντί του και τόσο πιθανότερο είναι να «κολλήσουμε» τη συναισθηματική του κατάσταση. Παρ΄ όλα αυτά, ο τρόπος με τον οποίο αυτοί οι δύο παράγοντες ενεργούν στις καθημερινές συναναστροφές είναι ασαφής. Επίσης ασαφής- επειδή δεν έχει ποτέ εξεταστεί σωστά- είναι ο βαθμός στον οποίο τα συναισθήματα μπορούν να μεταδοθούν μέσω των εικονικών δικτύων, όπου η ευκαιρία της σωματικής μίμησης είναι πολύ περιορισμένη.

Και η παχυσαρκία είναι μεταδοτική

Αυτά ισχύουν για τα συναισθήματα, τι συμβαίνει όμως με άλλα χαρακτηριστικά τα οποία χωρίς να το καταλαβαίνουμε «κολλάμε» και μεταδίδουμε μέσω των κοινωνικών δικτύων μας; Το 2007 η ομάδα του κ. Χρηστάκη, μελετώντας πάλι τα μέλη της Καρδιολογικής Στατιστικής του Φρέιμιγχαμ, διαπίστωσε ότι η παχυσαρκία μεταδίδεται με παρόμοιο τρόπο με την ευτυχία. Ο κίνδυνος να αποκτήσετε περιττά κιλά αυξάνεται σημαντικά όταν οι φίλοι σας παίρνουν βάρος και επηρεάζεται επίσης από το βάρος ανθρώπων έξω από τον κοινωνικό σας ορίζοντα. «Η παχυσαρκία φαίνεται να εξαπλώνεται μέσω των κοινωνικών δεσμών» λέει ο κ. Χρηστάκης. Και εδώ οι πιθανότητες να την «κολλήσει» κανείς εξαρτώνται από τις συναναστροφές του: αφού ήλεγξαν παράγοντες όπως η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι πιθανότητες να αποκτήσει κάποιος περιττά κιλά αυξάνονταν κατά 57% αν ένας φίλος του γινόταν παχύσαρκος, κατά 40% αν αυτό συνέβαινε στον αδελφό του και κατά 37% αν συνέβαινε στον ή στη σύζυγό του, ανεξαρτήτως ηλικίας.

Παρ΄ όλα αυτά, εδώ οι γείτονες δεν έχουν επιρροή, ενώ η απόσταση της κατοικίας από τους φίλους μετράει ελάχιστα, γεγονός το οποίο υποδηλώνει ότι η παχυσαρκία μεταδίδεται μέσω ενός διαφορετικού μηχανισμού από την ευτυχία. Αντί για τη συμπεριφορική μίμηση, το κλειδί σε αυτή την περίπτωση φαίνεται να είναι η υιοθέτηση κοινωνικών κανόνων. Με άλλα λόγια, το γεγονός ότι βλέπω τους φίλους μου να παίρνουν κιλά αλλάζει την ιδέα που έχω για το αποδεκτό βάρος. Μια ομοιότητα με την ευτυχία είναι ότι οι φίλοι και οι συγγενείς έχουν πολύ μεγαλύτερη επιρροή αν ανήκουν στο ίδιο φύλο. Παρ΄ ότι δεν είναι εμφανές γιατί αυτό επηρεάζει τη συναισθηματική μεταδοτικότητα, στην περίπτωση του «μεγέθους» του σώματος η σχέση με το φύλο είναι ξεκάθαρη: «Οι γυναίκες κοιτάζουν τις άλλες γυναίκες, οι άνδρες κοιτάζουν τους άλλους άνδρες» λέει ο κ. Χρηστάκης. Αυτό ίσως βοηθάει να ερμηνεύσουμε την εμφάνιση επιδημιών διατροφικών διαταραχών που παρατηρούνται σε ομάδες μαθητριών τις τελευταίες δεκαετίες.

Κόβουμε το κάπνισμα;

Η μεταδοτικότητα των κοινωνικών κανόνων φαίνεται να ευθύνεται επίσης για μια άλλη διαπίστωση του κ. Χρηστάκη: όταν κάποιος κόβει το κάπνισμα, συνήθως «συμπίπτει» με ολόκληρες ομάδες φίλων, συγγενών και κοινωνικών επαφών του. Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι σταματούν να καπνίζουν, αυτό αποτελεί μια κοινωνικά αποδεκτή στάση, ενώ όσοι επιλέγουν να συνεχίσουν το κάπνισμα απωθούνται στην περιφέρεια του κοινωνικού δικτύου τους. Στην περίπτωση αυτή οι άνθρωποι επηρεάζονται περισσότερο από τα πιο κοντινά τους πρόσωπα: αν ο/η σύζυγός σας κόψει το κάπνισμα, έχετε 67% περισσότερες πιθανότητες να κάνετε το ίδιο. Οι συνάδελφοί σας μπορεί επίσης να έχουν μια επιρροή, ιδιαίτερα αν ο χώρος εργασίας σας είναι μικρός, με στενές σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων. Οι φίλοι με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο αλληλοεπηρεάζονται περισσότερο από ό,τι οι φίλοι με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο.

Η ευτυχία, η παχυσαρκία, η συνήθεια του καπνίσματος- καταστάσεις για τις οποίες παραδοσιακά θεωρούμε ότι διαμορφώνονται από ατομικές συνθήκες- αποκαλύπτεται ότι διέπονται σε μεγάλο βαθμό από κοινωνικές δυνάμεις. Πολλά άλλα καθημερινά φαινόμενα μοιάζουν να ακολουθούν ανάλογα πρότυπα, ακόμη και ορισμένα για τα οποία δεν θα σκεφτόταν κανείς κάτι τέτοιο. Ένα παράδειγμα αποτελεί ο αυτισμός: ο Πίτερ Μπέρμαν του Ινστιτούτου Κοινωνικών και Οικονομικών Ερευνών και Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ο οποίος το 2004 είχε ανακαλύψει μια σχέση ανάμεσα στην αυτοκτονική συμπεριφορά και ορισμένα πρότυπα φιλίας, διερευνά σήμερα αν η πρόσφατη αύξηση των διαγνώσεων αυτισμού υπόκειται σε κάποια κοινωνική επιρροή. Η μελέτη του συνεχίζεται, όπως λέει όμως τα ευρήματά του ενδέχεται να είναι «εκρηκτικά». «Μάλλον φαίνεται ότι αν έχετε ένα αυτιστικό παιδί στον κοινωνικό σας περίγυρο η πιθανότητα το παιδί σας να διαγνωστεί ως αυτιστικό αυξάνεται» δηλώνει.

Ο μαγικός αριθμός 3

Και η παχυσαρκία είναι μεταδοτική: αν θέλετε να αποφύγετε τα περιττά κιλά, μειώστε τις συναναστροφές σας με υπέρβαρους.

Παρά το γεγονός ότι οι μηχανισμοί της κοινωνικής μεταδοτικότητας διαφέρουν ανάλογα με το φαινόμενο το οποίο μεταδίδεται, σε πολλές περιπτώσεις η δυναμική είναι παρόμοια. Για παράδειγμα, ο κ. Χρηστάκης έχει διαπιστώσει ότι για την ευτυχία, την παχυσαρκία και το κάπνισμα, η επίδραση της συμπεριφοράς των άλλων φθάνει σε τρεις βαθμούς απόστασης και όχι πιο πέρα. Υποθέτει ότι αυτό θα πρέπει να ισχύει για τα περισσότερα ή ίσως και για όλα τα μεταδοτικά φαινόμενα. Γιατί όμως τρεις βαθμοί; Μια θεωρία είναι ότι τα δίκτυα φιλίας είναι εγγενώς ασταθή, επειδή οι περιφερειακοί φίλοι τείνουν να εξαφανίζονται. «Ενώ οι φίλοι σας είναι πιθανόν να είναι οι ίδιοι σε έναν χρόνο από σήμερα,οι φίλοι των φίλων των φίλων σας μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικοί άνθρωποι» εξηγεί.

Αυτό θέτει ένα άλλο ερώτημα: Τι διαμορφώνει την αρχιτεκτονική των κοινωνικών δικτύων μας και τη θέση μας μέσα σε αυτά; Οι παράγοντες που συμβάλλουν είναι πολλοί: το πού ζούμε, το πού εργαζόμαστε, το μέγεθος της οικογένειάς μας, η μόρφωση, η θρησκεία, το εισόδημα, τα ενδιαφέροντά μας και η τάση μας να μας έλκουν άνθρωποι όμοιοι με εμάς. Νέες έρευνες από την ομάδα του κ. Χρηστάκη, οι οποίες αναμένεται να δημοσιευτούν σύντομα, υποδηλώνουν ότι υπάρχει επίσης ένα ισχυρό γενετικό στοιχείο. Η μελέτη συνέκρινε τα κοινωνικά δίκτυα μονοζυγωτικών και διζυγωτικών διδύμων και ανακάλυψε ότι τα μονοζυγωτικά δίδυμα έχουν πολύ περισσότερο όμοια κοινωνικά δίκτυα σε σχέση με τα διζυγωτικά δίδυμα, γεγονός το οποίο υποδηλώνει ότι η δομή του κοινωνικού δικτύου μας επηρεάζεται από τα γονίδιά μας. Αυτό μπορεί να μην ακούγεται ιδιαίτερα εντυπωσιακό, εφόσον χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, όπως η κοινωνικότητα ή η συστολή, έχουν εμφανώς ρόλο στις κοινωνικές μας σχέσεις. Το ζήτημα όμως πηγαίνει πιο πέρα, λέει ο κ. Χρηστάκης: «Δεν πρόκειται μόνο για μια γενετική προδιάθεση να κάνει, ας πούμε, κανείς πολλούς φίλους, αλλά για μια γενετική προδιάθεση να κάνει πολλούς δημοφιλείς φίλους. Αυτό είναι παράξενο : πώς μπορούν τα γονίδιά μας να καθορίζουν τη θέση μας μέσα στον κοινωνικοτεχνολογικό χώρο;». Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε περισσότερα για τη «συλλογική νοημοσύνη» των κοινωνικών δικτύων, τα οποία ορισμένοι ερευνητές παρομοιάζουν με τα σμήνη των πουλιών· η απόφαση να κόψει κάποιος το κάπνισμα για παράδειγμα δεν αποτελεί περισσότερο εξατομικευμένη κίνηση από την απόφαση ενός πουλιού σε ένα σμήνος να πετάξει προς τα αριστερά.

Σπορά και κατακλυσμός

Οι κοινωνιολόγοι και άλλοι επιστήμονες χρησιμοποιούν μαθηματικά μοντέλα για να εξετάσουν αυτή τη δυναμική προκειμένου να κατανοήσουν τι είναι αυτό το οποίο πυροδοτεί την εξάπλωση των συμπεριφορών. Ο κ. Γουότς έχει δείξει ότι η «σπορά» ορισμένων ιδεών ή συμπεριφορών σε εντοπισμένες κοινωνικές ομάδες μπορεί να προκαλέσει κατακλυσμιαία μετάδοσή τους σε παγκόσμια δίκτυα. Αυτό αντιφάσκει με την αντίληψη- την οποία προωθούν ο συγγραφέας του «Τipping point, the: Ηow little things can make a big difference» Μάλκολμ Γκλάντγουελ και ορισμένοι άλλοι- ότι οι κοινωνικές επιδημίες εξαρτώνται από ορισμένα σημαντικά πρόσωπα με επιρροή από τα οποία όλοι οι άλλοι παίρνουν το σύνθημα. Αυτό δεν φαίνεται σωστό, υποστηρίζει ο κ. Γουότς, επειδή τέτοιου είδους πρόσωπα με «επιρροή» συνήθως έχουν σχέσεις με πολύ λίγους ανθρώπους. Το κλειδί για τη μεταδοτικότητα οποιουδήποτε πράγματος, λέει, από την ευτυχία ως την προτίμηση για ένα συγκεκριμένο τραγούδι, βρίσκεται σε μια καθοριστική μάζα ατόμων που συνδέονται μεταξύ τους και επηρεάζουν ο ένας τον άλλο.

Πώς θα ελέγξουμε τις αόρατες δυνάμεις

Υπάρχει τρόπος να περιοριστεί η επίδραση τόσο ισχυρών και αδιόρατων κοινωνικών δυνάμεων; Φαίνεται σχεδόν αδύνατον να ξεφύγουμε εντελώς από την κοινωνική επιρροή, ακόμη κι αν το θέλουμε. «Ακόμη και όταν έχει κανείς συνείδησή της,μάλλον επηρεάζεται από αυτήν» εξηγεί ο κ. Γουότς. Παρ΄ όλα αυτά, το να έχουμε συνείδηση βοηθάει, ιδιαιτέρως αν επιζητούμε να αποφύγουμε ανεπιθύμητες συμπεριφορές ή να υιοθετήσουμε θετικές συνήθειες. Μπορούμε να γίνουμε επιλεκτικοί ως προς τους νέους μας φίλους, προτιμώντας ανθρώπους των οποίων τον τρόπο ζωής επιδιώκουμε να αποκτήσουμε: αν θέλετε να χάσετε βάρος, για παράδειγμα, γραφτείτε σε μια αθλητική δραστηριότητα και- το πιο σημαντικό- αναπτύξτε κοινωνική σχέση με τα υπόλοιπα μέλη της.

Το να διακόψετε τη σχέση σας με παλαιούς φίλους είναι ίσως υπερβολικά δραστικό, το να μειώσετε όμως τον χρόνο που περνάτε μαζί με εκείνους των οποίων τα χαρακτηριστικά δεν θα θέλατε να μοιράζεστε είναι μια καλή ιδέα· τους μη δραστήριους, για παράδειγμα, ή όσους έχουν αρνητική σκέψη. Προσέξτε επίσης εκείνους που κάνουν παρέα με τέτοιους ανθρώπους, ακόμη κι αν οι ίδιοι δεν επιδεικνύουν ανάλογες στάσεις ή συμπεριφορές- να θυμάστε τον κανόνα των τριών βαθμών μεταδοτικότητας. Τέλος, αν πραγματικά δεν μπορείτε να αποφύγετε τη συναναστροφή με ορισμένους ανθρώπους των οποίων τη συμπεριφορά ή τη συναισθηματική κατάσταση δεν θέλετε να υιοθετήσετε (ορισμένους συγγενείς σε οικογενειακές συγκεντρώσεις, για παράδειγμα) μπορείτε να προσπαθήσετε να καταπνίξετε τη φυσική σας προδιάθεση να μιμηθείτε τη γλώσσα του σώματός τους και τις εκφράσεις του προσώπου τους ώστε να περιορίσετε τη μεταδοτικότητα- να είστε ωστόσο προετοιμασμένοι να τους δείτε να «ψυχραίνουν» ενστικτωδώς απέναντί σας.

Η σωστή στρατηγική συνίσταται ουσιαστικά σε μια ελαφρά αλλαγή πορείας στον κοινωνικό προσανατολισμό μας. Θα είμαστε πάντοτε ευάλωτοι σε όσα κάνουν οι άνθρωποι που βρίσκονται γύρω μας γι΄ αυτό, όσο είναι δυνατόν, προσπαθήστε να συναναστρέφεστε με τους κατάλληλους ανθρώπους. Να θυμάστε το νέο ρητό: Είμαστε αυτοί με τους οποίους κάνουμε παρέα.

Πέντε χρυσοί κανόνες

1. Διαλέγετε προσεκτικά τους φίλους σας. 2. Επιλέξτε με ποιους από τους υπάρχοντες φίλους σας περνάτε περισσότερο χρόνο. Για παράδειγμα, κάντε πιο πολλή παρέα με όσους είναι κεφάτοι και αισιόδοξοι ή αποφύγετε τους «τηλεορασάκηδες». 3. Γραφτείτε σε έναν σύλλογο που έχει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του μια δραστηριότητα την οποία θα θέλατε να υιοθετήσετε (π.χ. άθληση, υγιεινή διατροφή) και αναπτύξτε κοινωνικές σχέσεις με τα άλλα μέλη του.

4. Όταν βρίσκεστε με ανθρώπους των οποίων τη συναισθηματική κατάσταση ή τη συμπεριφορά δεν θα θέλατε να υιοθετήσετε, προσπαθήστε να καταπνίξετε τη φυσική σας τάση να μιμηθείτε τις εκφράσεις του προσώπου και τη στάση του σώματός τους.

5. Έχετε συνεχώς συνείδηση του ότι είστε ευάλωτοι στην κοινωνική επιρροή· και να θυμάστε ότι το να είστε κοινωνικό ον είναι ουσιαστικά καλό.

Bond Micahel

Εφημερίδα  Το  Βήμα