Από το Αλφαβητάρι, στο ίντερνετ

«Δεν κινδυνεύει το βιβλίο από το Διαδίκτυο αλλά η γλώσσα»

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ   ΓΙΑΝΝΑΚΟΥΔΑΚΗΣ   Καθηγητής Πληροφορικής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Από το Αλφαβητάρι, στο ίντερνετ. Από τη μυρωδιά του χαρτιού και της μελάνης, στην οθόνη του υπολογιστή. Σ' αυτήν όπου «υποκλίνονται» σήμερα τα παιδιά μας. Βρισκόμαστε άραγε μπροστά στο τέλος της ανάγνωσης; Μπορεί το ίντερνετ να απειλήσει το βιβλίο; «Ο πατέρας των γλωσσών προγραμματισμού Edsgar Dijkstra όταν τον ρώτησα γιατί μου έστειλε την εισήγησή του σε χειρόγραφη μορφή αντί για word, κατά την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του τμήματος Πληροφορικής του ΟΠΑ, μου απάντησε: "Δεν έχω χρόνο για χάσιμο..."». Μιλάμε με τον καθηγητή Πληροφορικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Εμμανουήλ Γιαννακουδάκη, που βραβεύθηκε πρόσφατα για την καλύτερη επιστημονική εργασία στο 5ο Παγκόσμιο Συνέδριο Πληροφορικής και Κυβερνητικής, στις ΗΠΑ.

Πιστεύετε ότι το βιβλίο κινδυνεύει από το ίντερνετ;

«Μια βαθύτερη διερεύνηση των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων του παραδοσιακού, έντυπου βιβλίου μπορεί να μας αποκαλύψει τόσο τα πλεονεκτήματα όσο και τα μειονεκτήματα που αυτό διαθέτει σε σύγκριση με το ηλεκτρονικό βιβλίο. Ξεκινώντας από τα θετικά του στοιχεία, το παραδοσιακό βιβλίο παρέχει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να το ανοίξει, να το κλείσει και να το φυλλομετρήσει όσες φορές και όποτε θέλει, του επιτρέπει επίσης να αισθανθεί τη μυρωδιά και την ποιότητα του χαρτιού, να απολαύσει τα χρώματα και το δέσιμο του βιβλίου, μπορεί δηλαδή ο αναγνώστης με τη βοήθεια όλων σχεδόν των αισθήσεών του να λάβει τα μηνύματα που εκπέμπει το βιβλίο, να το γνωρίσει και να εξοικειωθεί μαζί του».

Μπορεί να συγκριθεί το διάβασμα στην οθόνη με το διάβασμα ενός βιβλίου;

«Το ηλεκτρονικό βιβλίο στερείται σχεδόν όλων των χαρακτηριστικών του έντυπου βιβλίου και, συνεπώς, υστερεί ποιοτικά. Εντούτοις, η χρήση του παραδοσιακού βιβλίου, σε μια εποχή όπου τα πάντα διενεργούνται με απίστευτη ταχύτητα και κανείς δεν είναι διατεθειμένος να σπαταλήσει έστω και λίγο από τον πολύτιμο χρόνο του σε δραστηριότητες χρονοβόρες, κάνει το  σύγχρονο άνθρωπο να αντιμετωπίζει με θετικό τρόπο την καθιέρωση του ηλεκτρονικού βιβλίου ως μέσου έρευνας. Αναγνωρίζεται πλέον ότι και εκείνο διαθέτει κάποια πλεονεκτήματα, τα οποία δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν αμελητέα».

Σε ποια σημεία υπερτερεί το ηλεκτρονικό βιβλίο;

«Στα πλεονεκτήματα του ηλεκτρονικού βιβλίου συγκαταλέγεται το γεγονός ότι ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να ανακτήσει εύκολα και γρήγορα παραγράφους, κεφάλαια και υποκεφάλαια με βάση συγκεκριμένα κριτήρια αναζήτησης και, επομένως, είναι σε θέση ανά πάσα στιγμή να εντοπίζει τα τμήματα εκείνα ενός βιβλίου που σχετίζονται με το υπό μελέτη θέμα. Γίνεται, λοιπόν, σαφές ότι τα συστήματα επεξεργασίας φυσικών γλωσσών παρέχουν τη δυνατότητα ευφυούς σάρωσης, ανάκτησης και συσχέτισης εννοιών, συμβάλλοντας σημαντικά στη συγκριτική μελέτη. Αντίθετα, τα ευρετήρια που έχουν να παρουσιάσουν τα παραδοσιακά βιβλία μπορούν μόνο υποτυπωδώς να βοηθήσουν τον αναγνώστη στον τομέα της αναζήτησης».

Επομένως είναι πιο ευέλικτο;

«Κάτι ακόμα που μπορεί να επιτύχει κανείς με τα ηλεκτρονικά βιβλία είναι η εύκολη παραγωγή περιλήψεων και συμπερασμάτων, καθώς και η διεξαγωγή άλλων σχετικών διεργασιών της τεχνητής νοημοσύνης, όπως είναι για παράδειγμα ο εντοπισμός -μέσω της άμεσης σύγκρισης κειμένων- περιπτώσεων λογοκλοπής. Ωστόσο, η δυνατότητα για τέτοιες λειτουργίες προς το παρόν δίδεται μόνο στους προχωρημένους χρήστες του Διαδικτύου και όχι στον απλό, μέσο χρήστη».

Πιστεύετε ότι το παραδοσιακό βιβλίο απειλείται;

«Πιστεύω ότι το Διαδίκτυο δεν αποτελεί, τελικά, απειλή για το παραδοσιακό βιβλίο αυτό καθεαυτό, αλλά για τον ίδιο το θεσμό του εντύπου, διότι: Το επίπεδο της χρησιμοποιούμενης στα ηλεκτρονικά βιβλία γλώσσας είναι σήμερα σαφώς χαμηλότερο από εκείνο της γλώσσας των παραδοσιακών βιβλίων, γεγονός που έχει αντίκτυπο στους αναγνώστες των ηλεκτρονικών βιβλίων, καθώς αυτά αδυνατούν να συμβάλουν στην περαιτέρω πνευματική καλλιέργεια των αναγνωστών τους και απλώς τους εθίζουν σε ένα μετριότατο επίπεδο γλώσσας».

Αυτό είναι ένα σημαντικό μειονέκτημα.

«Επίσης, η δυναμικότητα που χαρακτηρίζει τις ηλεκτρονικές σελίδες δημιουργεί αστάθεια και αβεβαιότητα στην ψυχολογία του αναγνώστη, καθώς αυτός δεν είναι σίγουρος αν αύριο το συγκεκριμένο ηλεκτρονικό βιβλίο θα βρίσκεται στην ηλεκτρονική τοποθεσία που το βρήκε σήμερα, ώστε να μπορεί να ανατρέξει σε αυτό εάν το χρειαστεί. Αντίθετα, το παραδοσιακό βιβλίο παραμένει σταθερό και αναλλοίωτο, ανά πάσα στιγμή διαθέσιμο στον αναγνώστη. Ωστόσο, πρέπει να επισημάνω ότι, με τα σημερινά δεδομένα, η απειλή που συνιστά το Διαδίκτυο για το θεσμό του έντυπου βιβλίου είναι αδύναμη και θα παραμείνει τέτοια για περίπου τρεις δεκαετίες ακόμα».

Το παραδοσιακό βιβλίο θα επιβιώσει τελικά;

«Πιστεύω ότι μάλλον θα επιβιώσει, καθώς ο ίδιος ο αναγνώστης του μπορεί, μόλις το αγοράζει, να το μεταφέρει με σάρωση στον υπολογιστή με σκοπό να το επεξεργαστεί περαιτέρω. Η ιδανική λοιπόν περίπτωση, η οποία ταυτόχρονα θα εξασφαλίσει και την επιβίωση του παραδοσιακού βιβλίου, είναι η παράλληλη διάθεση και των δύο μορφών ενός βιβλίου, ούτως ώστε οι αναγνώστες να μπορούν να τις αξιοποιούν με τρόπο συνδυαστικό, προς όφελος των αναγνωστικών τους σκοπών και επιδιώξεων».

Με την εξέλιξη του ίντερνετ το διάβασμα μπορεί να μετατραπεί σε παλιομοδίτικη συνήθεια;

«Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Κι αυτό διότι το μεγαλύτερο ποσοστό του υλικού που διαδίδεται μέσω ίντερνετ είναι κείμενα και εικόνες με επεξηγηματικά σχόλια. Με άλλα λόγια, ο χρήστης του Διαδικτύου αναγκάζεται να διαβάζει περισσότερο και να γράφει περισσότερο (π.χ. στέλνοντας e-mail)».

Ο Μπιλ Γκέιτς έχει δηλώσει στην «Ουάσιγκτον Ποστ» ότι του είναι αδύνατον να διαβάσει πάνω από 3 σελίδες στη σειρά στον κομπιούτερ. Το σχόλιό σας.

«Ο άνθρωπος είναι τελικά ευφυής. Στο σημείο αυτό οφείλω να αναφέρω την απάντηση που μου έδωσε ο πατέρας των γλωσσών προγραμματισμού Edsgar Dijkstra όταν τον ρώτησα γιατί μου έστειλε την εισήγησή του σε χειρόγραφη μορφή (όχι σε word, όπως ανέμενα...) κατά την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματός μας: "Δεν έχω χρόνο για χάσιμο..."». 

ΟΛΥΜΠΙΑΣ  ΛΙΑΤΣΟΥ

Εφημερίδα  Ελευθεροτυπία