Ιδιωτική ζωή και Τεχνολογίες Επικοινωνιών και Πληροφορικής

Κατά την περιήγησή μας στο Διαδίκτυο αφήνουμε «ίχνη» αξιοποιήσιμα από τους «ενδιαφερομένους».

Το δικαίωμα του πληροφοριακού αυτοπροσδιορισμού του πολίτη αποτελεί τη βάση των σύγχρονων δημοκρατικών κοινωνιών : κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να αποφασίζει ποιος θα γνωρίζει τι για εκείνον, πώς θα το χρησιμοποιεί και για ποιον σκοπό.

Τα τελευταία χρόνια, διάφορες πολιτικο - οικονομικές και κυρίως τεχνολογικές εξελίξεις δημιουργούν νέα δεδομένα και νέες προκλήσεις για την προστασία της ιδιωτικής ζωής. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν πλεονεκτήματα έναντι των ανταγωνιστών τους αντιμετωπίζουν τα προσωπικά δεδομένα ως οικονομικούς πόρους και προσανατολίζουν το μάρκετινγκ σε πολιτικές οι οποίες εξατομικεύουν την ομάδα-στόχο, διευρύνοντας έτσι τους κινδύνους για την ιδιωτική ζωή.

Οι σχετικές με τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» ενέργειες των κυβερνήσεων οδηγούν συχνά στην υπονόμευση και στη χαλάρωση διαφόρων μέτρων προστασίας της ιδιωτικότητας. Στο πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας της πληροφορίας, υιοθετείται η χρήση συστημάτων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, ηλεκτρονικής υγείας και ηλεκτρονικού εμπορίου, τα οποία έχουν τη δυνατότητα συλλογής και επεξεργασίας μεγάλου όγκου προσωπικών δεδομένων, καθιστώντας ευκολότερα δυνατή την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής. Οι εξελίξεις στον τομέα των Τεχνολογιών των Επικοινωνιών και της Πληροφορικής (ΤΕΠ) καθιστούν σχεδόν αδύνατη τη συμμετοχή των πολιτών στη σύγχρονη κοινωνία χωρίς οι δραστηριότητές τους να αφήνουν «ηλεκτρονικά ίχνη», γεγονός το οποίο βαθμιαία οδηγεί στη συρρίκνωση της ιδιωτικής τους σφαίρας.

Η απώλεια ή η συρρίκνωση της ιδιωτικής σφαίρας μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου και να το οδηγήσει στη διαμόρφωση μιας συγκεκριμένης μορφής συμπεριφοράς «αποδεκτής» από τους άλλους. Αυτό είναι κρίσιμο για την ύπαρξη των δημοκρατικών κοινωνιών, καθ΄ ότι αυτές στηρίζονται στον ενσυνείδητο, αυτόνομο και διαφορετικό πολίτη, τον οποίο δεν πρέπει να χαρακτηρίζει καμία ολοκληρωτικού τύπου συμπεριφορά, η οποία μπορεί να διακυβεύσει μακροπρόθεσμα τόσο την κοινωνική όσο και την οικονομική ανάπτυξη.

Οι επιπτώσεις των εξελίξεων στον χώρο των ΤΕΠ στην ιδιωτική ζωή είναι εμφανείς. Ενδεικτικά αναφέρονται οι παρακάτω:

Η ανάπτυξη των τεχνολογιών του Διαδικτύου και η χρήση του από το ευρύ κοινό για πρόσβαση σε διάφορες υπηρεσίες ή πληροφορίες επιτρέπει τη συλλογή και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων. Ο χρήστης κατά την περιήγησή του στο Διαδίκτυο αφήνει «ίχνη», όπως οι ιστοσελίδες που επισκέφθηκε, οι αιτήσεις αναζήτησης στις μηχανές αναζήτησης, η διάρκεια επίσκεψης σε διαφορετικές ιστοσελίδες κτλ. Τα δεδομένα αυτά μπορούν να αξιοποιηθούν για τη συναγωγή συμπερασμάτων σχετικά με προσωπικά ενδιαφέροντα και προτιμήσεις του χρήστη, θέματα υγείας που τον απασχολούν, καταναλωτικές του συνήθειες και λοιπά στοιχεία αξιοποιήσιμα, π.χ., για σκοπούς άμεσης διαφήμισης και προώθησης προϊόντων.

Τα σύγχρονα ψηφιακά τηλεπικοινωνιακά δίκτυα καθιστούν δυνατή την καταγραφή των στοιχείων επικοινωνίας στη σταθερή τηλεφωνία (π.χ., των αριθμών τηλεφώνου των χρηστών, του χρόνου πραγματοποίησης και της διάρκειας της κλήσης). Τα στοιχεία αυτά καταγράφονται και στην κινητή τηλεφωνία –στην οποία μπορεί επίσης να εντοπισθεί και να καταγραφεί η ακριβής γεωγραφική θέση των χρηστών– και είναι δυνατόν να αξιοποιηθούν κατά τρόπους που απειλούν την ιδιωτική ζωή τους (π.χ., δημιουργία προφίλ επικοινωνίας του χρήστη). [ ... ]

Προφανώς, η δυνατότητα για αναγνώριση και ταυτοποίηση κατά έναν συστηματικό και συνεχή τρόπο δηλώνει μια μόνιμη απειλή για την ιδιωτική ζωή. [ … ]

Είναι επομένως φανερό ότι η ανάπτυξη των ΤΕΠ προσφέρει νέες δυνατότητες συλλογής και επεξεργασίας μεγάλου όγκου πληροφοριών που αφορούν το άτομο και αναφέρονται στην ταυτότητά του, στις συνήθειές του, στις πεποιθήσεις του κτλ., καθιστώντας σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό δυνατή την παραβίαση της ιδιωτικής του ζωής. [ … ]

Γραμματή Πάντζιου
Καθηγήτρια στο Τμήμα Πληροφορικής του ΤΕΙ Αθήνας
Αναδημοσίευση από το Βήμα